Νίκος Εγγονόπουλος "Ποίηση 1948"

Χρονολόγιο του Νίκου Εγγονόπουλου.
Πηγές: Βιογραφικό του Ν. Εγγονόπουλου από το Εικαστικόν, περιοδικό, 7 ημέρες Καθημερινή, 25 Μαΐου 1997.

 

Μια πολύ καλή πηγή για τη ζωή και το έργο του Νίκου Εγγονόπουλου αποτελεί και το κείμενο της γυναίκας του Λένας Εγγονοπούλου, με τον τίτλο "Ποτέ αρκετά!", στο αφιέρωμα του περιοδικού Χάρτης, 25/26, Νοέμβριος 1988.

Διηγόταν επίσης ο Νίκος, διακωμωδώντας την απήχηση που είχε το έργο του στον πολύ κόσμο: Κάποια φορά στο ατελιέ του της οδού Κόρακα, όπου έμενε μεταξύ 1954-1960, την ημέρα των Θεοφανείων μπήκε ο παπάς με το θυμιατό του για τον αγιασμό. Και ενώ ευλογούσε, καθώς σήκωνε τα μάτια του στους τοίχους του εργαστηρίου, που ήταν γεμάτοι από τους πίνακες του Εγγονόπουλου, κοντοστάθηκε και μη μπορώντας να αντισταθεί, διακόπτοντας και τον αγιασμό, τον ρωτάει: "Μίκυ Μάους, Μίκυ Μάους;"

Και αλλού γράφει:

Τα χρόνια της κατοχής, εξαιτίας του Μπολιβάρ, ο Εγγονόπουλος κινδύνεψε. Ο Άγγλος Έβερτ, ο αρχηγός της αστυνομίας τότε, ήταν συγγενής του. "Αυτές τις στραβομαγγούρες κάνεις ακόμη;" ρωτούσε το Νίκο όταν τον έβλεπε. Ο ίδιος τον διακωμωδούσε με πολλή συμπάθεια και ιδιαίτερη στοργή. "Πρόσεξε" τον ειδοποίησε κάποτε ο Έβερτ, "γιατί εκτός από τις στραβομαγγούρες γράφεις και ποιήματα που ενοχλούν τους Γερμανούς. Κινδυνεύεις. Πρέπει να κρυφτείς"...

Το κείμενο τελειώνει ως εξής:

Θα ήθελα να κλείσω το κείμενο αυτό ομολογώντας ότι στα 27 χρόνια που έζησα tete à tete με τον Εγγονόπουλο κάθε μέρα τον θαύμαζα πιο πολύ και με γοήτευε και με συγκινούσε πιο έντονα. Όταν δε του το εξέφραζα, μου απαντούσε: "Ποτέ αρκετά!".

Ποίηση 1948

(διαβάζει: Εγγονόπουλος Nίκος, Aνέκδοτη ηχογράφηση
από το Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού)

τούτη η εποχή
του εμφυλίου σπαραγμού
δεν είναι εποχή
για ποίηση
κι' άλλα παρόμοια:
σαν πάει κάτι
να
γραφεί
είναι
ως αν
να γράφονταν
από την άλλη μεριά
αγγελτηρίων
θανάτου

γι' αυτό και
τα ποιήματά μου
είν' τόσο πικραμένα
(και πότε - άλλωστε - δεν ήσαν;)
κι' είναι
- προ πάντων -
και
τόσο
λίγα

(ΕΛΕΥΣΙΣ, 1948)

"Σε μια συνέντευξη του 1981, σχολιάζοντας το ποίημα, ο Εγγονόπουλος λέει: "Η ποίηση 1948 είναι ακριβώς η λατρεία μου για τον ελληνικό λαό, και δεν κάνω διόλου πολιτική. Ύστερα από το έπος των βορειοηπειρωτικών βουνών [στο οποίο ο Εγγονόπουλος έλαβε μέρος και ταλαιπωρήθηκε μέχρι τέλους], το έπος του μονιασμένου ελληνισμού, και μετά το άλλο έπος της αντιστάσεως εναντίον των ναζήδων, τα πολιτικατζίδικα που επακολούθησαν, αυτός ο ανελέητος Εμφύλιος Πόλεμος, ο ανόσιος, ήταν τρομερός. Βρε Έλληνες, μονιάστε τέλος πάντων! Υπάρχει λόγος να μας παρασύρουν διάφοροι "φίλοι" και ν` αλληλοτρωγόμαστε;..."
Ο Αλέξανδρος Αργυρίου αναφερόμενος στο ποίημα σημειώνει χαρακτηριστικά: "δεν ξέρω ποιοι λογοκριτές και "σμπίροι" της εξουσίας διάβαζαν ποιητικές συλλογές το 1948, όμως είναι γνωστό ότι ο χαρακτηρισμός του εμφυλίου πολέμου τότε με άλλο προσδιορισμό πλην του συμμοριτοπολέμου απέβαινε ύποπτος και επικίνδυνος. Καταλαβαίνουμε πως ο ποιητής τολμά και εκτίθεται άφοβα, λέγοντας τα πράγματα με το όνομά τους..."

(Δημήτρης Βλαχοδήμος, ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τχ 1758, Ιούλιος - Αύγουστος 2003)

Η Λένα Εγγονοπούλου, στο κείμενό της στο αφιέρωμα στο Χάρτη, γράφει σχετικά:
"Ο Εγγονόπουλος δεν πήγε στον εθνικό στρατό. Κρύφτηκε. Αυτό είναι ιδιαίτερα δηλωτικό γεγονός για τη στάση του στον Εμφύλιο. Παρεμπιπτόντως, θέλω να θυμίσω ότι τη λέξη "Εμφύλιος", στη λογοτεχνία, την εισήγαγε ο Εγγονόπουλος. Ήξερε να ακριβολογεί. Νέος, ήταν κομμουνιστής. Σιγά-σιγά όμως έπαψε να ασχολείται με την πολιτική. Περισσότερο δεχόταν το καβαφικό "Βλάπτουν την Συρία ομοίως".