το ιστολόγιο της Στάμου Ευαγγελίας, φιλολόγου, επιμορφώτριας ΤΠΕ
Photo Album: Άγγελου Καλογερίδη

Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2011

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΣΕ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟ ΚΑΙ ΛΕΙΒΑΔΙΤΗ ΑΠΟ ΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΤ

Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985)

Σαν σήμερα,  στις 31 Οκτωβρίου 1985, ο Νίκος Εγγονόπουλος πέθανε από ανακοπή της καρδιάς. Κηδεύτηκε στο Α' Νεκροταφείο της Αθήνας με δημόσια δαπάνη. 




Τάσος Λειβαδίτης (1922-1988)

Ο Τάσος Λειβαδίτης πέθανε στην Αθήνα στις 30 Οκτωβρίου 1988, στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο από ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής.


 Κι όταν κάποτε φύγω δε θα πάρω μαζί μου παρά λίγο βιολετί απ` 
το δειλινό κι εν` άστρο από κάποιο παραμύθι.
(ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ)

Και μια μέρα θέλω να γράψουν στον τάφο μου: έζησε στα σύνορα
μιας ακαθόριστης ηλικίας και πέθανε για πράγματα μακρινά που
είδε κάποτε σ` ένα αβέβαιο όνειρο.
(ΕΚΜΥΣΤΗΡΕΥΣΕΙΣ)

Αλλά τα βράδια τι όμορφα που μυρίζει η γη - ω ανθισμένη,
ματαιότητα του κόσμου...
(ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΕΥΩΔΙΑ)

Από τη συλλογή Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου (1990)
Ο ένας άφησε ανεξίτηλο το σημάδι του με την ποίηση και τη ζωγραφική του. Ο άλλος με την ποίησή του. Συνεχίζοντας τη σύνδεση του Διαδικτύου με την τηλεόραση και θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη του Νίκου Εγγονόπουλου και του Τάσου Λειβαδίτη, το αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε δύο ξεχωριστές παραγωγές, μία για τον καθένα, οι οποίες βρίσκονται από σήμερα ανεβασμένες στις ιστοσελίδες της δημόσιας τηλεόρασης (www.ert-archives.gr και www.ert.gr).

Για τον Νίκο Εγγονόπουλο, το αρχείο της ΕΡΤ ανέσυρε ένα επεισόδιο από τη μακροβιότερη ντοκιμαντερίστικη σειρά της ελληνικής μικρής οθόνης, το «Παρασκήνιο» (της Cinetic) με τη σκηνοθετική υπογραφή του Λευτέρη Ξανθόπουλου. Πρόκειται για το επεισόδιο με τίτλο «Ο κήπος με τ' αμέτρητα παράθυρα - Νίκος Εγγοννόπουλος». Στο ντοκιμαντέρ η σύζυγός του Λένα μιλάει για το χαρακτήρα του και περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο προσέγγιζε την ποίηση και τη ζωγραφική, τη σχέση του με τον υπερρεαλισμό, αλλά και τα χρήματα -ως αμοιβή για τα κατά παραγγελία ζωγραφικά έργα του. Αναφέρεται στη σχέση του με τους ποιητές Μίλτο Σαχτούρη και Επαμεινώνδα Γονατά και στη συνειδητή επιλογή του να γίνει καθηγητής, προκειμένου να αποφύγει τη σύνδεση της καλλιτεχνικής του δραστηριότητας με το βιοπορισμό.
Στο ντοκιμαντέρ περιλαμβάνεται απόσπασμα από παρουσίαση του έργου του από τον Δημήτρη Μπαγέρη και συνέντευξή του, στην οποία εξηγεί την προσπάθεια που έχει κάνει, προκειμένου να συγκεντρώσει πληροφορίες για το σύνολο του έργου του Εγγονόπουλου, καθώς και σπάνιες εκδόσεις περιοδικών, στα οποία βρέθηκαν εικονογραφήσεις, βινιέτες και άγνωστα κείμενά του. Παρουσιάζει αντίτυπα πρώτων εκδόσεων από ποιητικές συλλογές του Εγγονόπουλου, καθώς και αποσπάσματα από χλευαστικές κριτικές που είχαν κυκλοφορήσει σε περιοδικά κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια με στόχο τον ίδιο και τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Γίνονται αναφορές στο σκηνογραφικό και αγιογραφικό έργο του και στις καταγραφές της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Παράλληλα προβάλλονται πίνακες και αγιογραφίες, όπως αυτές που φιλοτέχνησε για τον ιερό ναό του Αγίου Σπυρίδωνος στη Νέα Υόρκη, ενώ ακούγονται και αναγνώσεις ποιημάτων του. 

Για τον Τάσο Λειβαδίτη  το αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε ένα επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Προσώπων Τόποι» (παραγωγή 1995) των Κώστα Χριστοφιλόπουλου και Νίκου Χουρδάκη, με τίτλο «Ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης (1922-1988)», παραγωγής 1995. Το ντοκιμαντέρ ερευνά τα στάδια της ποιητικής παραγωγής του, με έμφαση στην έννοια της εντοπιότητας και τον τρόπο που αποτυπώνει στο έργο του το αθηναϊκό τοπίο. Για τον ίδιο μιλούν η καθηγήτρια Πανεπιστημίου Σόνια Ιλίνσκαγια και οι ποιητές Θανάσης Κωσταβάρας και Γιώργος Μαρκόπουλος. 

Πηγή:  Ελευθεροτυπία

Τάσος Λειβαδίτης, ηχογράφηση 1988
1.Ο πρώτος στίχος
2.Οι ορτανσίες
3. Το παράπονο του ποιητή
(από το ραδιόφωνο του ΠΟΙΕIΝ)

Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2011

"Ο Κόσμος του Οδυσσέα Ελύτη: Ποίηση και Ζωγραφική" τιτλοφορείται η έκθεση του Ιδρύματος Θεοχαράκη με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Νομπελίστα ποιητή. Ο κόσμος αυτός του Ελύτη  όπου,


η θάλασσα στον ήλιο είναι "τοπίο"


πηγή εικόνας
 
τα χαράματα μπροστά στο λιμανάκι μωβ
-τι θαύμα!

είναι ό,τι αγαπούσε και λάτρευε ο ποιητής. Ο κόσμος αυτός, όπως τότε, στον πόλεμο, την κατοχή, τον εμφύλιο, έτσι και τώρα καταστρέφεται και βυθίζεται στο σκοτάδι. 
Ο Ποιητής έγραψε το "Άξιον Εστί" βρίσκοντας λόγια ανεπανάληπτα για να αλλάξει την τύχη αυτού του κόσμου. Με το Λόγο του βρήκε δύναμη να καλέσει το χελιδόνι και να το κάνει να ξαναφέρει την Άνοιξη.

Ένα το χελιδόνι  *  κι η Άνοιξη ακριβή

Δεν "κάτεχε" όμως ο Ποιητής ότι τα πιο "κολασμένα", επρόκειτο να ακολουθήσουν στο μέλλον.

Άξιον Εστί, Τα Πάθη, άσμα ε΄
 

Κυριακή 23 Οκτωβρίου 2011

Κύκλος ενημερωτικών συναντήσεων στα σχολεία στο πλαίσιο του Έτους Ελύτη 2011

Στο πλαίσιο των δράσεων για τον εορτασμό του έτους Ελύτη το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) οργανώνει κύκλο ενημερωτικών συναντήσεων γύρω από την ποιητική του Οδυσσέα Ελύτη: το έργο του, η σχέση του με τη «Γενιά του΄30», η πρόσληψη του έργου του εντός κι εκτός Ελλάδας, ο άνθρωπος και ο δημιουργός απέναντι στη φύση, η σχέση με το τοπίο και την Ιστορία, κ.ά..
Ο κύκλος πραγματοποιείται αποκλειστικά σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για την περίοδο Οκτώβριος 2011-Ιανουάριος 2012.
Το πρόγραμμα απευθύνεται προς τους εκπαιδευτικούς και υπεύθυνους σχολικών βιβλιοθηκών που θα αναλάβουν να προετοιμάσουν τους μαθητές με στόχο να τους φέρει πιο κοντά στο έργο του νομπελίστα ποιητή και να συμβάλει ώστε να εμβαθύνουν στις έννοιες, την πολυσημία των νοημάτων και των γλωσσικών σχημάτων της ποιητικής του Ελύτη κινητοποιώντας το ενδιαφέρον τους για τη λογοτεχνία, ερμηνεία και κριτική κειμένων και κατά συνέπεια την καλλιέργεια της κριτικής τους σκέψης.
Συμμετέχουν συγγραφείς και μελετητές του έργου του Ελύτη που έχουν δηλώσει συμμετοχή στο πρόγραμμα μέχρι τώρα, ενώ ο κατάλογος ανανεώνεται. Τα ονόματα παρατίθενται με αλφαβητική σειρά:
Ανθούλα Δανιήλ, Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Ιουλίτα Ηλιοπούλου, Δημήτρης Καλοκύρης , Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος, Ελένα Κουτριάνου (μόνο σε σχολεία της ΑΤΤΙΚΗΣ), Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου (μόνο σε σχολεία της ΑΤΤΙΚΗΣ), Λίνα Λυχναρά, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Άρης Μπερλής (μόνο σε Λύκεια), Νικήτας Παρίσης, Στρατής Πασχάλης, Μαριλένα Πρωίμου – Ερηνάκη, Θεοδόσης Πυλαρινός.
Δείτε σχετικά:
Πηγή: ΕΚΕΒΙ

Στη βάση δεδομένων http://www.biblionet.gr/ μπορείτε να βρείτε πληροφορίες για όλους τους ομιλητές. Η ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ είναι μια «πλήρης και έγκυρη βιβλιογραφική βάση δεδομένων για τον εντοπισμό όλων των βιβλίων που έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα (και όσων είναι υπό έκδοση)».  Μια υπηρεσία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, που προσφέρεται δωρεάν στους επαγγελματίες και τους φίλους του βιβλίου. Περιλαμβάνει πληροφορίες για τίτλους βιβλίων με  αναλυτικά βιβλιογραφικά στοιχεία (τίτλος βιβλίου, όνομα συγγραφέα, εκδότης, ISBN, θέμα, ταξινομικός αριθμός Dewey Decimal Classification-DDC, κλπ.), φωτογραφίες εξωφύλλων, φωτογραφία με βιογραφικό σημείωμα και εργογραφία του κάθε συγγραφέα. Σε κάθε (σχεδόν) τίτλο υπάρχει και παραπομπή σε κριτικές-παρουσιάσεις που αποδελτιώνονται μέσα από εφημερίδες, περιοδικά, επιθεωρήσεις (παράδειγμα).  Οι κριτικές-παρουσιάσεις των βιβλίων καλύπτουν το χρονικό διάστημα από τις αρχές του 2008 μέχρι και σήμερα.

Το  βίντεο αυτό δημιουργήσαμε με  μαθήτριες του σχολείου μου στο πλαίσιο του Έτους Ελύτη 2011, για να προβληθεί στις 21 Μάρτη, παγκόσμια ημέρα ποίησης.

Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2011

"Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος"

Στην Πολιτεία ο Πλάτων μας διηγείται ένα μύθο. Ο Ηρ, ο  γιος του Αρμένιου, από το γένος των Παμφύλων, σκοτώθηκε στον πόλεμο αλλά το σώμα του παρέμεινε απρόσβλητο από τη σήψη. Όταν θέλησαν οι επιζώντες, τη δωδέκατη μέρα έπειτα από το σκοτωμό του, να τον αποτεφρώσουν, εκεί που τον είχαν επάνω στην πυρά, αυτός ξαναγύρισε στη ζωή και άρχισε να διηγείται όσα η ψυχή του, αφού βγήκε από το σώμα του, μπόρεσε να δει στον άλλο κόσμο. Μετά το θάνατο, οι δικαστές προετοιμάζουν τις ψυχές των δικαίων να πορευθούν σ` ένα δρόμο που οδηγεί πάνω στον ουρανό και τις ψυχές των αμαρτωλών σ` ένα δρόμο που κατεβαίνει κάτω. Κάθε αδικία τιμωρείται δέκα φορές και κάθε τιμωρία διαρκεί εκατό χρόνια.
 "Έλεγε μάλιστα πως μπροστά του κάποιος ρωτούσε κάποιον άλλο πού ήταν ο πολύς Αρδιαίος. Ο Αρδιαίος αυτός υπήρξε τύραννος σε μια πόλη της Παμφυλίας, πάνε χίλια χρόνια από τότε· είχε σκοτώσει τον γέροντα πατέρα του και τον μεγαλύτερο αδελφό του κι είχε διαπράξει, όπως έλεγαν, και άλλα πολλά ανοσιουργήματα. Είπε λοιπόν ότι ο άνθρωπος που ρωτήθηκε απάντησε πως «Δεν έχει έλθει ο Αρδιαίος κι ούτε πρόκειται να έλθει. Γιατί πραγματικά ήταν κι αυτό ένα από τα φοβερά πράγματα που είδαμε. Εκεί που είμαστε κοντά στο στόμιο έτοιμοι να βγούμε απάνω, και τα παθήματα μας όλα είχαν πάρει τέλος, τον είδαμε ξαφνικά αυτόν και μερικούς άλλους που οι περισσότεροί τους υπήρξαν τύραννοι· ήσαν επίσης μαζί τους και ορισμένοι ιδιώτες, από αυτούς που είχαν διαπράξει μεγάλα ανομήματα. Φαντάζονταν ότι θα ανέβαιναν πια κι αυτοί, το στόμιο όμως δεν τους δεχόταν αλλά μούγκριζε κάθε φορά που κάποιος από 'κείνους τους έτσι αθεράπευτα αχρείους ή από όσους δεν είχαν τιμωρηθεί αρκούντως για τα κρίματά τους επιχειρούσε να βγει επάνω. Εκεί πια, είπε, άνδρες αγριωποί που φάνταζαν σαν γλώσσες φωτιάς και στέκονταν πλάι στο άνοιγμα, ακούγοντας το μουγκρητό, άλλους μεν τους έπιαναν και τους τραβούσαν, τον Αρδιαίο όμως και μερικούς άλλους, αφού τους έδεσαν χειροπόδαρα, μαζί και το κεφάλι, τους έβαλαν κατάχαμα και τους έγδαραν, έπειτα τους τράβηξαν έξω από το δρόμο, στο πλάι, σέρνοντάς τους απάνω σε ασπαλάθους, κι εξηγούσαν κάθε φορά στους περαστικούς γιατί το έκαναν αυτό και ότι τους πήγαιναν να τους ρίξουν στον Τάρταρο». Κι από τους πολλούς και κάθε λογής φόβους που 'χαν δοκιμάσει, ο μεγαλύτερος, είπε, ήταν μήπως κι ακουγόταν εκείνο το μουγκρητό την ώρα που καθένας τους θα προσπαθούσε να βγει, κι ήταν μεγάλη η χαρά να 'ναι το μουγκρητό σταματημένο καθώς θα ανέβαιναν επάνω. Αυτές περίπου, είπε, ήσαν οι ποινές και οι τιμωρίες, κι οι ανταμοιβές πάλι ανάλογες."

Γιώργος  Σεφέρης 
"'Επί Ασπαλάθων..."

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού
πάλι με την άνοιξη.
Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες
το κόκκινο χώμα κι  ασπάλαθοι
δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια
και τους κίτρινους ανθούς.
Απόμερα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας που αντηχούν
ακόμη...

Γαλήνη
-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;
Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού
τ` αυλάκια.
τ` όνομα του κίτρινου θάμνου
δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς.
Το βράδυ βρήκα την περικοπή:
"τον έδεσαν χειροπόδαρα" μας λέει
"τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν
απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους
και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο κουρέλι".

Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
ο Παμφύλιος  Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος.

31 του Μάρτη 1971

"Το  ποίημα του Γ. Σεφέρη "'Επί Ασπαλάθων..." περιλαμβάνει μέσα του την παραπομπή στην Πολιτεία του Πλάτωνα. [...] Ο Σεφέρης μεταφράζει ελεύθερα και εκλεκτικά ό,τι του χρειάζεται. Το χωρίο δεν αναφέρει που συμβαίνουν αυτές οι τιμωρίες, αλλά το διευκρινίζει ο προτελευταίος στίχος του ποιήματος και ο τελευταίος, το ποιος ήταν ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος, ο πανάθλιος Τύραννος. Το πανάθλιος βέβαια δεν είναι πληροφορία αλλά χαρακτηρισμός και σχολιασμός. Τπ ποίημα έχει ημερομηνία 31 του Μάρτη 1971, πέμπτος χρόνος της δικτατορίας. Τα περιστατικά όμως του ποιήματος συμβαίνουν την ημέρα του Ευαγγελισμού".
Αλ. Αργυρίου, ΔΕΚΑΕΠΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΕΦΕΡΗ, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1986, σελ 270


Επί ασπαλάθων 
Αφήγηση: Δημήτρης Καταλειφός. Απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ: Ημερολόγια Καταστρώματος, Γιώργος Σεφέρης, ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, 2001, 
Α΄ Κρατικό Βραβείο Ντοκιμαντέρ
 "Με το εξαίσιο  ποίημα Επί Ασπαλάθων, το κύκνειο άσμα της όλης ποιητικής δημιουργίας -αφού κυκλοφόρησε την επαύριο του θανάτου του- ο Σεφέρης εκδίδει με παρρησία την ετυμηγορία του για το τέλος που αξίζει στους τυρράνους. Αφού συνειδητοποίησε το γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί που εδραιώνουν το καθεστώς τους δεν έχουν σκοπό να φύγουν με το καλό και χωρίς δυσμενείς επιπτώσεις για το λαό, "Όλοι το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις, η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία παραμένει, αναπότρεπτη, στο τέλος" και ότι η παρατεταμένη παραμονή τους στην εξουσία εγκυμονεί φοβερούς κινδύνους, ιδιαίτερα για την αγαπημένη του Κύπρο, που, ευτυχώς, δεν έζησε τη φρικτή τραγωδία της, ο πράος και ήμερος Σεφέρης οργίζεται, αγριεύει. Και γράφει πρώτα τη δήλωση, λιτό στην έκφραση κείμενο, κορυφαίο μήνυμα απόφασης και χρέους ενός άξιου πνευματικού ηγέτη, και ύστερα το ποίημα Επί Ασπαλάθων..., στέλνοντας τους τυράννους στη θέση που τους επιφύλαξε, ανέκαθεν η Ελλάδα: στα ζοφερά και αβυσσαλέα δώματα του Άδη, στα Τάρταρα.

Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2011

Mario Domínguez Parra, Ια

O Mario Domínguez Parra είναι Ισπανός ποιητής, μεταφραστής και δοκιμιογράφος. Το ποήμά του  Ια δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Το Παράθυρο, διαδικτυακό περιοδικό ποίησης και άλλων αμαρτημάτων με διμηνιαία ανανέωση ύλης. 

Μετάφραση: Άννα Νιαράκη

εικόνα
  
 Ια

Σε ένα σημάδι 
κοινό ενός 
συνόλου, 
που την περιλαμβάνει, 
μας έκαναν 
άξονα, 
ζώνη νεκρή 
σαν πηγή, 
εξαντλημένη με τα 
μάτια σε ζηλόφθονο 
μωσαϊκό 
άσφαλτο 
Εκείνη, δεν ερωτοτροπεί 
πίσω από ένα θάμνο 
δεν είναι ένα πρόσωπο 
ή μια λίμνη 
μα ουλή 
η κάλυψη 
ξεκίνησε 
κατολίσθηση 
αδιαφάνειας 
Σαρωμένοι 
σε μικροκλίμα 
δύο άνεμοι που 
παρέτειναν 
ένα εικονοστάσι 
δυο χειλιών 
Το κρύο που παραμένει 
εντός μας 
οι ερωτήσεις 
και τα γέλια 
Ο κεραμικός 
άθραυστος 
διάλογος 
και τα πινέλα 
του δέρματος.

Ευχαριστώ τον κύριο Mario Domínguez Parra που μου το έστειλε και την κυρία Άννα Νιαράκη που μου επέτρεψε να το αναδημοσιεύσω στο ιστολόγιό μου.

Σάββατο 8 Οκτωβρίου 2011

Τα νέα Προγράμματα Σπουδών της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου

Πρόγραμμα Σπουδών για τα μαθήματα Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Νέα Ελληνική Γλώσσα και Νέα Ελληνική Λογοτεχνία της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου  (ΦΕΚ 1562/27-6-2011, τ.Β΄).

Οι παρουσιάσεις της επιμορφωτικής Ημερίδας Φιλολόγων, που έγινε στις 24-09-2011 στη Θεσσαλονίκη, με την έγκριση της Περιφερειακής Δ/νσης Α/θμιας και Β/θμιας Εκπ/σης Κεντρικής Μακεδονίας.

Βασική έννοια των νέων προγραμμάτων σπουδών είναι ο Γραμματισμός. Και επειδή η διασάφηση των εννοιών είναι αναγκαία για την κατανόησή τους, ο παρακάτω εννοιολογικός χάρτης επιχειρεί να αποδώσει τη σημασία του.


"Στη θέση του γραμματισμού χρησιμοποιείται συχνά και ο όρος εγγραμματισμός. Οι όροι αυτοί αποδίδουν στα ελληνικά τον αγγλικό όρο literacy. Στα αγγλικά ο όρος χρησιμοποιείται με διπλό περιεχόμενο: με αυτό που αποκαλούμε στα ελληνικά αλφαβητισμός και με το περιεχόμενο που αποδίδουμε στον όρο γραμματισμός. Ο αλφαβητισμός είναι όρος που χρησιμοποιήθηκε κυρίως στο παρελθόν και έδινε βαρύτητα στην καλλιέργεια της ικανότητας για ανάγνωση και γραφή. Ο όρος γραμματισμός περιλαμβάνει την έννοια του αλφαβητισμού αλλά είναι πιο δυναμικός. Η δεύτερη έννοια σχετίζεται με τη δυνατότητα του εγγράμματου ατόμου να λειτουργεί αποτελεσματικά σε διάφορες καθημερινές κοινωνικές πρακτικές που συμπεριλαμβάνουν ανάγνωση και γραφή (και όχι μόνο) στις ποικίλες εκδοχές τους".
Κουτσογιάννης, Δ., Γραμματισμός: ορισμός και θεωρητικοί προβληματισμοί, από το επιμορφωτικό υλικό των φιλολόγων στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης (ΚΣΕ)