το ιστολόγιο της Στάμου Ευαγγελίας, φιλολόγου, επιμορφώτριας ΤΠΕ
Photo Album: Άγγελου Καλογερίδη

Τρίτη 30 Δεκεμβρίου 2014

Ποιητικά βιβλία του 2014

 
 

Οι τίτλοι του άλμπουμ προέρχονται -σχεδόν στο σύνολό τους, με ελάχιστες εξαιρέσεις- από τη δημοσίευση του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου με τίτλο "Η απάντηση της ποίησης σε όλα αυτά (ποιητικά βιβλία του 2014)".  Οι πληροφορίες για κάθε τίτλο αντλήθηκαν από τους αντίστοιχους, για κάθε βιβλίο, εκδοτικούς οίκους, από άρθρα στο διαδίκτυο  και από τη δημοσίευση του κ. Γιαννακόπουλου.

Καλωσορίζουμε τη νέα χρονιά με πιο αισιόδοξη και ποιητική διάθεση!

Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2014

Ο Ύμνος των Χριστουγέννων

Εικονογράφηση του "Ύμνου των Χριστουγέννων"
από τον Γιάννη Τσαρούχη

η εικόνα προέρχεται από τη μονογραφία
Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989) ζωγραφική, 
Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη, Αθήνα 1990 
"Τί σοι προσενέγκωμεν Χριστέ, ὅτι ὤφθης ἐπὶ γῆς ὡς ἄνθρωπος δι` ἡμᾶς; Ἓκαστον γὰρ τῶν ὑπὸ σοῦ γενομένων κτισμάτων, τὴν εὐχαριστίαν σοι προσάγει· οἱ Ἄγγελοι τὸν ὕμνον· οἱ οὐρανοὶ τὸν Ἀστέρα· οἱ Μάγοι τὰ δῶρα· οἱ Ποιμένες τὸ θαῦμα· ἡ γῆ τὸ σπήλαιον· ἡ ἔρημος τὴν φάτνην· ἡμεῖς δὲ Μητέρα Παρθένον· ὁ πρὸ αἰώνων Θεὸς ἐλέησον ἡμᾶς."

Τι να σου προσφέρουμε, Χριστέ, που φανερώθηκες στη γη σαν άνθρωπος για χάρη μας; Διότι καθένα από τα δημιουργήματα, που εσύ έπλασες, σου εκφράζει (με το δικό του τρόπο) την ευχαριστία και ευγνωμοσύνη του: οι Άγγελοι σε υμνολογούν, οι ουρανοί δίνουν τον αστέρα (που οδηγεί τους μάγους), οι Μάγοι σου προσφέρουν τα δώρα τους, οι βοσκοί δείχνουν το θαυμασμό τους, η γη (προσφέρει) το σπήλαιο, η έρημος τη φάτνη, εμείς δε οι άνθρωποι (σου δίνουμε) μια Μητέρα Παρθένο. Εσύ που είσαι ο προαιώνιος Θεός, ελέησέ μας.

Πληροφορίες για τον ύμνο εδώ.

Καλά Χριστούγεννα!

Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου 2014

Νικήτας Παρίσης, "Όλα τα τρώει η σκουριά", εκδόσεις Momentum


Ένα σύμμετρο μυθιστόρημα που μέσα από την ιστορία μιας ζωής, προβάλλει τον άνθρωπο της εποχής μας με όλα όσα ζει, τραυματικά και ευφρόσυνα: εντάσεις, προβλήματα, εσωτερική διάλυση, όλα αυτά που συνήθως έχουν τα 24ωρα της ζωής μας.

Το καθημερινό ανθρώπινο τοπίο προβάλλεται μέσα στο ευρύτερο ιστορικό, εκείνο της Ελλάδας από τη δεκαετία του '50 μέχρι τις μέρες μας, που το δημιουργούν τα γεγονότα, η περιπέτεια της ιστορίας και οι γκρεμισμένες ώρες της ζωής μας. Οι άνθρωποι σηκώνουν στις πλάτες τους τα όσα φέρνουν τα γεγονότα. Συχνά τους πνίγει ο φόβος και η ταραχή ή τους κόβει την ανάσα ο μεγάλος πανικός... Ουρανός και άβυσσος, μικρές νίκες και μεγάλες ήττες, ο αγώνας ενάντια στη σκουριά του χρόνου...
 
Κυκλοφορεί από σήμερα, Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου. 
Καλοτάξιδο!

Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2014

Φερνάντο Πεσσόα (13 Ιουνίου 1888 - 30 Νοεμβρίου 1935)

Το καπέλο του ποιητή Φερνάντο Πεσσόα
Πηγή εικόνας

Είμαι εύκολος στον ορισμό μου.
Έζησα σαν καταραμένος.
Αγάπησα τα πράγματα χωρίς καμία συναισθηματικότητα.
Ποτέ δεν είχα επιθυμία που δεν μπόρεσα να πραγματοποιήσω, γιατί δεν τυφλώθηκα ποτέ.
Ακόμη και το ακούω ήταν πάντα για μένα συνοδευτικό του βλέπω.
Κατάλαβα ότι τα πράγματα είναι πραγματικά και διαφορετικά όλα μεταξύ τους.
Το κατάλαβα με τα μάτια, ποτέ με τη σκέψη.
Αν το καταλάβαινα με τη σκέψη θα ήταν σαν να τα ’βρισκα όλα ίδια.
Μια μέρα με τύλιξε ο ύπνος σαν οποιοδήποτε παιδί.
Έκλεισα τα μάτια και κοιμήθηκα.
Πέραν αυτού, είμαι ο μοναδικός ποιητής της Φύσης.
[Άλβαρο Ντε Κάμπος]
Ο Φερνάντο Αντόνιο Νογκέιρα Πεσσόα γεννήθηκε στη Λισαβόνα στις 13 Ιουνίου 1888 και πέθανε στις 30 Νοεμβρίου 1935. Την παραμονή του θανάτου του, σημειώνει από την κλίνη του νοσοκομείου: "I Know not what tomorrow will bring". Αυτό που το μέλλον έφερε αναμφισβήτητα είναι η καταξίωση του ως ενός από τους σημαντικότερους ποιητές του εικοστού αιώνα. Ο Πεσσόα είναι ταυτόχρονα ποιητής και μύθος ποιητικός. Έζησε τη ζωή του στα όρια της ανυπαρξίας, δημοσίευσε ελάχιστο μέρος του τεράστιου έργου του, ενός έργου ανολοκλήρωτου και πολλαπλού, το οποίο κληροδότησε στις μέλλουσες γενιές κλεισμένο στο περίφημο μπαούλο, εξασφαλίζοντας έτσι την υστεροφημία του. (Πηγή: biblionet).


Οι Ετερώνυμοι
Άλβαρο ντε Κάμπος, Αλμπέρτο Καέιρο, Ρικάρντο Ρέις, Μπερνάρντο Σοάρες, Φερνάντο Πεσσόα.

"Η γένεση των ετερωνύμων μου οφείλεται στο έντονο στοιχείο υστερίας που με χαρακτηρίζει. [...] η πνευματική γένεση των ετερωνύμων μου οφείλεται στη φυσική και διαρκή μου τάση προς την αποπροσωποποίηση και την προσποίηση. Αυτά τα φαινόμενα -ευτυχώς για μένα και για τους άλλους- λαμβάνουν χώρα στη σφαίρα του πνεύματος, δηλαδή δεν εκδηλώνονται στην πρακτική πλευρά της ζωής μου, προς τα έξω, και στην επαφή μου με τους άλλους. Εκρήγνυνται μέσα μου και τα ζω μόνος με τον εαυτό μου". [Φερνάντο Πεσσόα]
Πολλαπλασιάστηκα, για να με νιώσω,
για να με νιώσω, χρειάστηκε να νιώσω τα πάντα,
ξεχείλισα, χύθηκα έξω από μένα,
γυμνώθηκα, παραδόθηκα
και σε κάθε γωνιά της ψυχής μου υπάρχει ένας βωμός σε διαφορετικό θεό.
[Άλβαρο Ντε Κάμπος]
Η «ξανακερδισμένη» ενότητα
"Η εκουσίως κατακερματισμένη αυτή δημιουργία, οι δημιουργοί με τις διαφορετικές αισθητήριες κεραίες και, κατά συνέπεια, προσεγγίσεις του κόσμου, με τη διαφορετική φιλοσοφία και αισθητική, είναι παραπόταμοι που πηγάζουν από την ίδια εσωτερική λίμνη της συνείδησης, την οποία στη συνέχεια αποποιούνται, κυλώντας σε διαφορετικές κοίτες, για να εκβάλλουν στον μεγάλο ωκεανό του μυστηρίου της ανθρώπινης ύπαρξης. Στην πορεία τους προσπάθησαν να κατανοήσουν, να ορίσουν, να απαντήσουν στα ίδια θεμελιώδη ερωτήματα: τι είναι ζωή, θάνατος, άνθρωπος, Θεός, Σύμπαν, σύμβολο, ψυχή, τέχνη, αισθάνομαι, έρωτας, με τρόπους διαφορετικούς, με όλα τα μέσα που διαθέτουν η ανθρώπινη συνείδηση και γνώση. Η προγραμματική διακήρυξη της πολλαπλής ενότητας γίνεται διά στόματος του Άλβαρο ντε Κάμπος:
Όσο πιο πολύ αισθανθώ, όσο πιο πολύ αισθανθώ σαν
διαφορετικά πρόσωπα
όσο πιο πολλές προσωπικότητες αποκτήσω,
όσο πιο έντονα, πιο στριγκά τις αποκτήσω,
όσο πιο ταυτόχρονα αισθανθώ μ΄ όλες αυτές,
όσο πιο ομοιότροπα διαφορετικός, ανομοιότυπα
προσεκτικός,
υπάρξω, αισθανθώ, ζήσω, είμαι,
τόσο πιο πολύ θ΄ αποκτήσω τη συνολική ύπαρξη του
σύμπαντος,
τόσο πιο πλήρης θα ΄μαι σ΄ ολόκληρη την έκταση του
διαστήματος,
τόσο πιο όμοιος με τον Θεό, όποιος και να ΄ναι,
γιατί , όποιος και να `ναι, ασφαλώς είναι το Άπαν,
κι έξω απ` Αυτόν έχει μόνο Αυτόν, και το Άπαν γι` Αυτόν είναι λίγο."
Μετάφραση: Μαρία Παπαδήμα
 

Παρασκευή 28 Νοεμβρίου 2014

Οι "Θεατρίνοι" του Σεφέρη και του Τσαρούχη

Γιάννης Τσαρούχης, Θεατρίνοι 
(από το Ημερολόγιο Καταστρώματος Β', 1945)

η εικόνα προέρχεται από τη μονογραφία
Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989) ζωγραφική, 
Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη, Αθήνα 1990

"Τον Αύγουστο του 1943 ο Γιώργος Σεφέρης έγραψε το ποίημα Θεατρίνοι στη Μέση Ανατολή, εμπνευσμένος από την καλλιτεχνική δράση του Συγκροτή­ματος Ψυχαγωγίας των Ελληνικών Δυνάμεων Μέσης Ανατολής (Σ.Ψ.Ε.Δ.) στο Κάιρο. Με αφορμή το ποίημα, ο Γιάννης Τσαρούχης φιλοτέχνησε ομώνυμο πίνακα, τον οποίο δώρισε το 1950 στους φίλους και συνεργάτες του Αδαμάντιο και Μαίρη Λεμού, χωρίς κανείς από τους τρεις να γνωρίζει πως οι τελευταίοι ήταν δύο από τους «θεατρίνους» του Σεφέρη".  

Ὁ Ἀδαμάντιος Λεμός καί ἡ σύζυγός του Μαίρη Ἀδαμαντίου Λεμοῦ-Γιατρά, ἠθοποιοί, ὑπηρέτησαν συνεχῶς ὑπό τήν ἰδιότητα ταύτην (βασικά στελέχη) εἰς τό ἐν Καΐρω συσταθέν Συγκρότημα Ψυχαγωγίας τῶν Ἑλληνικῶν Δυνάμεων Μέσης Ἀνατολῆς καί ὑπαχθέν εἰς τήν Διεύθυνσιν Τύπου καί Πληροφοριῶν καί ἠργάσθησαν δίδοντες παραστάσεις πρός ψυχαγωγίαν τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ Μέσης Ἀνατολῆς ἐν Αἰγύπτῳ, Συρία καί Παλαιστίνη κατά τά ἔτη 1943 και 1944._
Ἐν Ἀθήναις 10/9/1944
Γ. Στ. Σεφεριάδης
Πρέσβυς 
Θεατρίνοι, Μ.Α.

Στήνουμε θέατρα και τα χαλνούμε
όπου σταθούμε κι όπου βρεθούμε
στήνουμε θέατρα και σκηνικά,
όμως η μοίρα μας πάντα νικά

και τα σαρώνει και μας σαρώνει
και τους θεατρίνους και το θεατρώνη
υποβολέα και μουσικούς
στους πέντε ανέμους τους βιαστικούς.

Σάρκες, λινάτσες, ξύλα, φτιασίδια,
ρίμες, αισθήματα, πέπλα, στολίδια,
μάσκες, λιογέρματα, γόοι και κραυγές
κι επιφωνήματα και χαραυγές

ριγμένα ανάκατα μαζί μ’ εμάς
(πες μου πού πάμε; πες μου πού πας;)
πάνω απ’ το δέρμα μας γυμνά τα νεύρα
σαν τις λουρίδες ονάγρου ή ζέβρα

γυμνά κι ανάερα, στεγνά στην κάψα
(πότε μας γέννησαν; πότε μας θάψαν;)
και τεντωμένα σαν τις χορδές
μιας λύρας που ολοένα βουίζει. Δες

και την καρδιά μας· ένα σφουγγάρι,
στο δρόμο σέρνεται και στο παζάρι
πίνοντας το αίμα και τη χολή
και του τετράρχη και του ληστή.

Μέση Ανατολή, Αύγουστος 1943
Το ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή του Γ. Σεφέρη Ημερολόγιο Καταστρώματος Β'

"Το Θεατρίνοι, Μ.Α., με χωροχρονική ένδειξη Μέση Ανατολή, Αύγουστος `43, που εφιστά την προσοχή του αναγνώστη στην τότε κατάσταση στη Μέση Ανατολή γενικά και όχι συγκεκριμένα στο Κάιρο, έχει την ασυνήθιστη ιδιότητα ότι είναι έμμετρο και ομοιοκατάληκτο. Το θέμα του είναι η πλήρης και αναπόφευκτη αποτυχία των ενεργειών της ελληνικής κυβέρνησης και των στρατιωτικών και πολιτικών υπηρεσιών. Οι πολιτικοί παρουσιάζονται ως μέλη ενός θεατρικού θιάσου". 
Πήτερ Μάκριτζ, Εκμαγεία της ποίησης: Σολωμός Καβάφης Σεφέρης, σελ. 350

Δευτέρα 17 Νοεμβρίου 2014

Ήρωες που "κάτω απ’ το χώμα μες στα σταυρωμένα χέρια τους κρατάνε τις καμπάνας το σχοινί"

Μεγάλη χαρά και τιμή για το Λύκειο Πεδινής υπήρξε η παρουσία σήμερα του κ. Κώστα Γιαλίνη, προσκεκλημένου μας, για να πλαισιώσει τη σχολική γιορτή του Πολυτεχνείου και του κ. Γιάννη Μότσιου, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Τους ευχαριστούμε θερμά και τους δύο.

Ο κ. Γιαλίνης μας διάβασε μια ευαγγελική περικοπή, το μύθο του Αισώπου "Ξυλευόμενος και Ερμής" απήγγειλε από μνήμης το ποίημα του Κώστα Βάρναλη "Ο «καλός» λαός" από την ποιητική σύνθεση "Σκλάβοι πολιορκημένοι" και, τέλος, μας τραγούδησε "τραγούδια της αντίστασης του λαού μας που αγαπήθηκαν, χωρίς τον ίσκιο ή την προστασία κάποιας κομματικής, πολιτικής ή άλλης ταυτότητας", όπως ανέφερε.





Ο Κώστας Γιαλίνης κατάγεται από τα Σφακιά της Κρήτης αλλά γεννήθηκε στην Αθήνα και φοίτησε στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σπούδασε στη Σχολή του Εθνικού θεάτρου κι εργάσθηκε ως εκφωνητής στην Ε.Ρ.Τ. για τριάντα χρόνια. Έγραψε και παρουσίασε πλήθος ραδιοφωνικών εκπομπών και ειδικές τηλεοπτικές σειρές.
Ασχολήθηκε με τη θεατρική γραφή, το δοκίμιο, την ποίηση και τη ζωγραφική. Τιμήθηκε για την εξαιρετική προσφορά του από την Ελληνική Ραδιοφωνία. Η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία τον κάλεσε να ηχογραφήσει το κείμενο και τη «θεολογική» ερμηνεία των Τεσσάρων Ευαγγελίων.
Υποστηρίζει με ποικίλους τρόπους την ανάγκη προστασίας του ήχου της Ελληνικής λαλιάς. Συμμετέχει σε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις παρουσιάζοντας τα σημαντικά κείμενα της Ελληνικής Γραμματείας. Διδάσκει το μάθημα «Αγωγή του λόγου – Ορθοφωνία» σε σεμινάρια του Υπουργείου Παιδείας.

Δευτέρα 20 Οκτωβρίου 2014

Αρθούρος Ρεμπώ: Ο ποιητής της εξέγερσης

Αρθούρος Ρεμπώ (Arthur Rimbaud), Γάλλος ποιητής
20 Οκτωβρίου 1854 - 10 Νοεμβρίου 1891
Πορτρέτο από τον Reginald Gray’s (2011)  
πηγή εικόνας

Γεννήθηκε στη Γαλλία στις 20 Οκτωβρίου 1854. Θεωρείται ο πρώτος ποιητής που επινόησε μια επιστημονικά πειστική μέθοδο μεταβολής της φύσης της ύπαρξης, ο πρώτος που βίωσε την περιπέτεια της ομοφυλοφιλίας του ως μοντέλο κοινωνικής αλλαγής, αλλά και ο πρώτος που αποκήρυξε τους μύθους από τους οποίους εξαρτάται ακόμα η φήμη του. Μέχρι και την ηλικία των 20 χρονών, όταν αποφασίζει να εγκαταλείψει τη λογοτεχνία, είχε ταξιδέψει σε δεκατρείς διαφορετικές χώρες και είχε ζήσει ως εργοστασιακός εργάτης, παιδαγωγός, επαίτης, λιμενεργάτης, μισθοφόρος, ναυτικός, εξερευνητής, έμπορος, λαθρέμπορος όπλων, αργυραμοιβός και, για ορισμένους κατοίκους της νότιας Αβησσυνίας, ως μουσουλμάνος Προφήτης.

Ο Ρεμπώ χαρακτηρίστηκε από τον Αλμπέρ Καμύ ως ο «ποιητής της εξέγερσης, και μάλιστα ο σημαντικότερος απ' όλους». Μετά το θάνατό, ο συμβολιστής, σουρεαλιστής, μπίτνικ ποιητής, ένθερμος επαναστάτης, στιχουργός της ροκ, πρωτοπόρος ομοφυλόφιλος και εμπνευσμένος ναρκομανής, ο Ρεμπώ χρησιμοποιήθηκε από 4 γενιές καλλιτεχνών της αβάν-γκαρντ ως έξοδος κινδύνου από το χώρο των συμβάσεων. «Όλη η γνωστή λογοτεχνία είναι γραμμένη στη γλώσσα της κοινής λογικής - εκτός από εκείνη που έχει γράψει ο Ρεμπώ», είχε δηλώσει ο Πωλ Βαλερύ.

Το έργο και η ζωή του Ρεμπώ επηρέασαν κατά τρόπο εντυπωσιακό συγγραφείς, μουσικούς και καλλιτέχνες που είδαν τη ζωή του ως αναπόσπαστο μέρος του έργου: τον Πάμπλο Πικάσσο, τον Αντρέ Μπρετόν, τον Ζαν Κοκτώ, τον Άλλεν Γκίνσμπεργκ, τον Μπομπ Ντύλαν και τον Τζιμ Μόρρισον, για τον οποίο έχει ειπωθεί ότι δεν πέθανε, αλλά ακολούθησε τα βήματα του Ρεμπώ στην Αιθιοπία.

Πολλά έχουν γραφτεί για τη ζωή του Γάλλου ποιητή, πολλά περισσότερα τουλάχιστον από τον αριθμό των ποιημάτων που δημοσίευσε. Η επιστολή του Ρεμπό προς τον Πωλ Ντεμενύ, στις 15 Οκτωβρίου του 1871, συνιστά ένα από τα σημαντικότερα κείμενά του, με αντικείμενο το ρόλο της ποίησης, όπως τον αντιλαμβανόταν ο ίδιος. Σύμφωνα με τον Ρεμπώ, ο αληθινός ποιητής αποτελούσε ένα είδος προφήτη, ικανό να διαμορφώσει μία νέα πραγματικότητα, εφευρίσκοντας το άγνωστο. Ως χρέος του, αντιλαμβανόταν τη γνωριμία με τον εαυτό του, την καλλιέργεια του μυαλού και της ψυχής του, ώστε τελικά να δημιουργήσει μία «οικουμενική γλώσσα».

Ο ποιητής, κατά τον Ρεμπώ, θα γινόταν «προφήτης» μέσω μίας «μακράς, απέραντης και λελογισμένης απορρύθμισης όλων των αισθήσεων», υπονομεύοντας συστηματικά την καθιερωμένη και συμβατική λειτουργία τους.

Η συμβίωση του Ρεμπώ με τον ποιητή Πωλ Βερλαίν ήταν αρκετά προβληματική. Μάλιστα, έπειτα από έντονη διαφωνία των 2 εραστών, ο Βερλαίν, σε κατάσταση μέθης, πυροβόλησε και τραυμάτισε τον Ρεμπώ στο αριστερό του χέρι, πάνω από τον καρπό. Για την πράξη του καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση και πρόστιμο 200 φράγκων, που αποτελούσε τη μέγιστη δυνατή ποινή. Έφυγε από τη ζωή στις 10 Νοεμβρίου του 1891 σε ηλικία 37 ετών.

Στην επιτύμβια πλάκα του τάφου του αναγράφεται εκτός από το όνομα, την ηλικία του και την ημερομηνία θανάτου του, η φράση «Προσευχηθείτε για αυτόν». Μετά το θάνατό, του η αδερφή του Ιζαμπέλ Ρεμπώ είδε, έντρομη, τις εφημερίδες να παρουσιάζουν τον αδελφό της ως έναν πρόστυχο ομοφυλόφιλο τρομοκράτη. «Πόσο πιθανό είναι ένα αγόρι μεταξύ δεκαπέντε και δεκαέξι ετών να υπήρξε ο κακός δαίμονας του Βερλαίν, που ήταν κατά έντεκα χρόνια μεγαλύτερός του;» αναρωτιόταν.

Μέχρι πρότινος, ο Ρεμπώ είχε χαραχθεί στη μνήμη του αναγνωστικού κοινού ως μία αέναη εφηβική μορφή, καθώς όλα τα μετέπειτα πορτρέτα του έδειχναν τη θολή απεικόνιση του. Όμως μια ασπρόμαυρη καρτ-ποστάλ του 1880, που βρέθηκε τυχαία σε ένα παλαιοπωλείου του Παρισιού έφερε στο φως για πρώτη φορά, τόσο καθαρά, το πρόσωπο του ποιητή στην ενήλικη ζωή του.

Αναδημοσίευση από Φιλογνωσία.

Σάββατο 4 Οκτωβρίου 2014

Σε τόνο προσωπικό: μία ακόμη αναφορά στο Συνέδριο της Πόλης

Θυμάμαι διαρκώς, με μια γλυκιά νοσταλγία, το περσινό φθινόπωρο. Πιο συχνά και περισσότερο έντονα ο νους μου γυρίζει στον ωραίο Οκτώβρη. Όχι, βέβαια, για τα φθινοπωρινά του χρώματα. Εξάλλου, και φέτος είναι μαγευτικές και πολύ πλούσιες οι φθινοπωρινές του αποχρώσεις. Άλλος και πολύ πιο σοβαρός είναι ο λόγος αυτής της νοσταλγικής επιστροφής.

πηγή εικόνας

Πέρυσι ανήκα, ως υπεύθυνη συντονίστρια, στην όμορφη ομάδα που προετοίμαζε τη συμμετοχή του Λυκείου Πεδινής στο 3ο μαθητικό Συνέδριο της Κωνσταντινούπολης για τον ποιητή Γ. Σεφέρη. Ο συγκεκριμένος συνεδριακός θεσμός, με διοργανωτές τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη της Θεσσαλονίκης και το Ζωγράφειο Λύκειο της Πόλης, είναι πλέον πανελληνίως γνωστός.
Όλοι οι συμμετέχοντες στην ομάδα, μαθήτριες, μαθητές, η φιλόλογος κ. Αθηνά Ντέλλα, ο Διευθυντής του σχολείου κ. Λάμπρος Κωνσταντίνου, ο επιστημονικός μας Σύμβουλος κ. Νικήτας Παρίσης και η γράφουσα, σύστεγοι όλοι στο Λύκειο Πεδινής και συνεργαζόμενοι με σύμπνοια και δημοκρατική ισότητα, αρχίσαμε εντατικά το πρόγραμμα της προετοιμασίας τον Οκτώβριο και το ολοκληρώσαμε στις 14 Φεβρουαρίου, ημέρα γενικής και τελικής πρόβας. Θα παρουσιάζαμε στο Συνέδριο της Πόλης ένα τετράπτυχο πρόγραμμα για τον Σεφέρη. Όχι, βέβαια, μονότροπα και κουραστικά κριτικά κείμενα. Η ομάδα είχε άλλη φιλοδοξία: να παρουσιάσει κάτι το πολύμορφο και πολύτροπο -οπτικοποιημένες ερμηνείες σεφερικών ποιημάτων, δραματοποιημένο ποιητικό λόγο, διάλογο μεταξύ μαθητών με αφορμή ένα ποίημα του Σεφέρη, μουσική επένδυση, τραγούδι κλπ. Η παρουσίασή μας άρεσε, επαινέθηκε και συζητήθηκε. Μείναμε όλοι ικανοποιημένοι.
Φέτος, στις 30 Σεπτεμβρίου, μια μόνο ημέρα προτού εισβάλει στη ζωή μας ο γλυκός Οκτώβρης, είχα τη χαρά να μιλήσω προσωπικά, σε πολύ ζεστό και φιλικό τόνο, με την κ. Άσπα Χασιώτη, Γενική Διευθύντρια των Εκπαιδευτηρίων Μαντουλίδη και συνδιοργανώτρια με το Ζωγράφειο Λύκειο της Πόλης του μαθητικού Συνεδρίου, μετά από τηλεφώνημα που μας έκανε στο σχολείο.


Η κ. Χασιώτη μας καλούσε να συμμετάσχουμε και στο φετινό μαθητικό Συνέδριο με κεντρικό θέμα τον Γ.  Βιζυηνό. Η πρόσκληση, για δεύτερη συμμετοχή δημόσιου σχολείου, γινόταν κατ’ εξαίρεση μόνο για μας και για το Μουσικό Σχολείο Βόλου. Ένιωσα μια σπάνια σε ποιότητα, σε ένταση και σε διάρκεια χαρά. Είναι η χαρά, ενδεχομένως και η αγαλλίαση, ή αυτό που ο πολύς κόσμος το λέει ηθική ικανοποίηση. Τη νιώθουμε όλοι μας αυτή τη χαρά, όταν έμπρακτα αναγνωρίζεται το έργο μας, τιμάται ο μόχθος μας και καταξιώνεται η ποιότητα της δουλειάς μας.
Δυστυχώς, όμως, πολλές αρνητικές συγκυρίες δε μου επιτρέπουν να συμμετάσχω και στο φετινό Συνέδριο. Ξέρω βέβαια ότι θα χάσω το συνεδριακό άρωμα, τη γοητεία της μαγικής Πόλης, την ωραία αίσθηση της αφηγηματικής ωριμότητας του Βιζυηνού.
Ένα μόνο με παρηγορεί: η πρόσκληση της κ. Χασιώτη ήταν ανοιχτή. Μπορούμε, και πάλι κατ’ εξαίρεση, να συμμετάσχουμε σε Συνέδριο μιας επόμενης χρονιάς. Αυτή η ωραία προοπτική ηπιώνει μέσα μου τη λύπη. Σκέφτομαι ότι έχω στα χέρια μου μια γλυκιά ελπίδα: μπορεί να ξαναβρεθώ στην μαγεύουσα Πόλη, συντροφιά με τις μαθήτριες και τους μαθητές μου. Να αναπνεύσω ξανά συνεδριακό αέρα, να ξαναδώ το χρώμα της Ανατολής, να γοητευθώ απ’ τα αρώματα της πολίτικης κουζίνας.
Για όλα αυτά, οφείλω πολλές χάριτες στην κ. Χασιώτη και στο Ζωγράφειο Λύκειο που μας φιλοξένησε πέρυσι. Η όλη μου συμμετοχή και η προσπάθεια όλης της ομάδας της περσινής χρονιάς για υψηλή ποιότητα, με έκαναν να καταλάβω για πολλοστή φορά ότι μπορούμε να κερδίσουμε το «έπαθλο του ονείρου μας», όταν, «ροκανίζοντας τους σκόρους της καθημερινής φθοράς» δεν αφήνουμε τη ζωή μας να κυλάει «στων ημερών την τρομερή πολιορκία», που μας φέρνει σε κατάσταση πνευματικής πτώχευσης, ψυχικής στέρησης και εσωτερικής ένδειας.

Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου 2014

Γιώργος Σεφέρης ( 29 Φεβρουαρίου / 13 Μαρτίου 1900 – 20 Σεπτεμβρίου 1971)

Το πράσινο ακρογιάλι της πατρίδας
(απόσπασμα)

Εντωμεταξύ, ο Μιχάλης είχε κατεβεί από την Κηφισιά στο κέντρο της Αθήνας. Πήγαινε στην εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην οδό Κυδαθηναίων, όπου είχε εκτεθεί η σορός του Γιώργου Σεφέρη. Ήταν η πρώτη του επίσκεψη στο κέντρο της πόλης από τις αρχές του καλοκαιριού. Τους τελευταίους τρεις μήνες αρνούνταν να πάει για φαγητό στον Ευάγγελο και τη Σιμόν, όπως επίσης να δει έναν εκδότη που ενδιαφερόταν για το έργο του. Είχε αρχίσει να ανησυχεί ότι αυτό που είχε ξεκινήσει ως πολιτική διαμαρτυρία ─ το να μην εκδίδει τα έργα του ─ είτε εξελισσόταν σε συνήθεια είτε οφειλόταν σε τεμπελιά.
[…]

Μπαίνοντας στην εκκλησία, αγνόησε επιδεικτικά τους αστυνομικούς που βημάτιζαν απέξω όλο ύφος. Στο εσωτερικό, είδε έναν παχουλό αστυνομικό, μόνο του δίπλα στα κεριά. (Γιατί; Για να μην πάρει κάποιος κερί χωρίς να ρίξει λεφτά; Ή για να μην το σκάσει με καμιά εικόνα;) Ο αστυνομικός, με το πομπώδες ύφος που έχουν οι αστυνομικοί και οι θρησκευόμενοι, του έριξε μια ματιά αλλά δεν είπε κάτι.

Ελάχιστοι άνθρωποι βρίσκονταν μέσα στην εκκλησία. Φτάνοντας, ο Μιχάλης δεν ήξερε τι να περιμένει. Αλλά, οπωσδήποτε, είχε φανταστεί ότι έξω από την εκκλησία θα υπήρχε μια μεγάλη ουρά από ανθρώπους που θα περίμεναν τη σειρά τους να μπουν για να αποχαιρετήσουν τον ποιητή. Ούτε κατά διάνοια. Όσο κι αν ήθελε να πιστεύει ότι το έθνος λάτρευε την ποίηση και ζούσε γι' αυτήν, το θλιβερό γεγονός ήταν ότι το έθνος ήταν αγράμματο, απ' ό,τι συμπέραινε τώρα. Μια άλλη, πιο ενοχλητική ιδέα τού πέρασε από το μυαλό: πολλοί ποιητές και συγγραφείς ήταν στη φυλακή ή στα ξερονήσια, αποκλεισμένοι από τη δημόσια ζωή.

Λίγοι άνθρωποι κάθονταν στα μπροστινά στασίδια, κοιτάζοντας μπροστά τους, ενώ μια μικρή παρέα (άραγε φοιτητές της Φιλοσοφικής;) ήταν κάπου στη μέση, μιλώντας ψιθυριστά. Ο Μιχάλης είδε αρκετούς φίλους του συγγραφείς, που είχε να τους δει από τις πρώτες μέρες μετά το πραξικόπημα, όταν είχαν μαζευτεί με την ειλικρινή πρόθεση να ανατρέψουν γρήγορα τη χούντα. Όλοι είχαν χάσει την επαφή τους με το κίνημα ─ ή, τουλάχιστον, ο Μιχάλης την είχε χάσει. Η παρουσία τους του υπενθύμισε πόσο είχε αποτύχει να φανεί αντάξιος των υποσχέσεών του. Ίσως και αυτοί να ντρέπονταν, αλλά δεν ήταν ώρα για να συζητήσουν τέτοια πράγματα. Ο Μιχάλης ντρεπόταν για την απραξία του. Τους χαιρέτησε ευγενικά μ' ένα νεύμα και κάθισε μακριά τους, με κατεβασμένο κεφάλι. Δεν γύριζε ούτε όταν άκουγε βήματα πίσω του.

[…]

Μία ώρα αργότερα, παρότι κόσμος πηγαινοερχόταν, η εκκλησία δεν είχε γεμίσει ακόμα. Τέτοια ώρα, όλος ο κόσμος κοιμόταν για μεσημέρι. το ίδιο έκανε συνήθως και ο Μιχάλης. Σκέφτηκε λοιπόν ότι ο πολύς κόσμος θα ερχόταν αργότερα, το απογευματάκι. Σηκώθηκε, χαιρέτησε μ' ένα υποκριτικό νεύμα τον αστυνομικό δίπλα στα κεριά κι έφυγε. Έκανε μια βόλτα στη μικρή πλατεία. Συνειδητοποιώντας ότι δεν είχε φάει τίποτα όλη μέρα, αγόρασε καφέ κι ένα τοστ. Περίμενε, κοιτάζοντας την εκκλησία από απόσταση.

Μπορεί η εκκλησία να είχε πολύ λιγότερο κόσμο απ' όσο περίμενε ο Μιχάλης, την κηδεία όμως ακολούθησε ένα τεράστιο πλήθος που εξελίχθηκε σε μια μεγάλη και δυναμική διαδήλωση. Δεν ήταν αρκετό, αλλά ήταν κάτι. Καθώς σουρούπωνε και έπεφτε η νύχτα, το πρόσωπο του ποιητή καθρεφτιζόταν στις βιτρίνες της πόλης, σαν εικόνισμα σε συνεχόμενους, αμυδρά φωτισμένους ναούς.
Νάταλι Μπακόπουλος, Το πράσινο ακρογιάλι της πατρίδας, μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, Πατάκης, Αθήνα 2012, σ. 350 & 352-355.

Φωτογραφία της προθήκης του βιβλιοπωλείου "Βιβλιοθήκη" της Νόρας Αναγνωστάκη
στην οδό Χρυσοστόμου Σμύρνης στη Θεσσαλονίκη, 
την ημέρα του θανάτου του Γιώργου Σεφέρη, 
με τη φωτογραφία του ποιητή και τόμους του έργου του. 


 
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ 29 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1900-1980
80 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ, ΕΡΤ, 1980
 
ΟΙ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑ, ΤΟΥ ΦΡΕΝΤΥ ΓΕΡΜΑΝΟΥ 
 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΣΕΦΕΡΗ, ΕΡΤ, 1994

Πηγή του υλικού της ανάρτησης: Ψηφίδες για την ελληνική Γλώσσα:  Ιστορία και Λογοτεχνία, Η κηδεία του Γιώργου Σεφέρη

Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου 2014

Ματιές στον μικρό και μέγα ψηφιακό κόσμο

Κείμενο του Μιχάλη Μπακογιάννη, λέκτορα του Τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ., με το οποίο παρουσιάζεται ο "ψηφιακός κόσμος" που δημιουργεί το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας για τη λογοτεχνία, με έμφαση στο ψηφιακό σώμα νεοελληνικής ποίησης της Ανεμόσκαλας. Το κείμενο αναδημοσιεύεται από εδώ.  Ευχαριστώ πολύ τον κ. Μπακογιάννη για την άδεια αναδημοσίευσης.


Η αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων έδωσε νέα ώθηση στις ανθρωπιστικές σπουδές και στην εκπαίδευση. Σε αυτήν την εξέλιξη συνέβαλε και το γεγονός ότι από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, εθνι­κές βιβλιοθήκες, δημόσια ερευνητικά ιδρύματα και ιδιωτικοί φορείς άρχισαν να ψηφιοποιούν το αρχειακό τους υλικό προς όφελος των ερευνητών, των μελε­τητών και των εκπαιδευτικών. Η προσαύξηση των πόρων αυτών έφτασε σε τέτοιο βαθμό, ώστε σήμερα γίνεται λόγος για Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (Digital Humanities) και για εναλλακτικά εκπαιδευτικά προγράμματα (περιβάλλο­ντα e-learninq, open courses, ψηφιακές τάξεις, Διά βίου μάθηση κ.ά.).
Το ελλαδικό εκπαιδευτικό περιβάλλον δείχνει να ασθμαίνει ως προς την ενσω­μάτωση της ψηφιακής αυτής συνθήκης, ειδικά όταν επιχειρεί να συγχρονίσει τον βηματισμό του με τρόπο πρόχειρο και χωρίς στρατηγική. Αντί, όμως, κανείς να μεμψιμοιρεί, θα ήταν, ίσως, προτιμότερο να αναζητήσει αντισταθμίσματα, όπως είναι ο ψηφιακός «κόσμος ο μικρός, ο μέγας» που έχουν δημιουργήσει στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (Κ.Ε.Γ.) οι συντελεστές της «Ανεμόσκαλας» (http://www.greek-language.gr/Resources/literature/tools/concordance/index.html).
Οι ερευνητές του Κ.Ε.Γ. και όσοι συνεργάστηκαν για την υλοποίηση της δράσης (http://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/contributors.html), έχουν συγκροτήσει ένα δίκτυο πολυτροπικού υλικού για σημαντικούς Έλληνες ποι­ητές του 19ου και του 20ού αιώνα, σε ένα ψηφιακό περιβάλλον φιλικό για τον χρήστη, σχεδιασμένο να «ενθαρρύνει την άμεση και αδιαμεσολάβητη ανάγνωση του ποιητικού λόγου». Πλούσια η μέχρι τώρα εσοδεία: έχει ενταχθεί (αλφαβητι­κά) το έργο των Αναγνωστάκη, Βάρναλη, Καβάφη, Κάλβου, Καρυωτάκη, Σαχτούρη, Σεφέρη, Σινόπουλου και Σολωμού, ενώ έχει αναγγελθεί η συσσωμάτωση του έργου και άλλων ποιητών.
Η χρησιμότητα της «Ανεμόσκαλας» είναι προφανής, γιατί ο χρήστης έχει ελεύθερη πρόσβαση σε όλο το ποιητικό έργο κάθε δημιουργού:
  • σε Συμφραστικό Πίνακα Λέξεων (Concordance) που επι­τρέπει τις πολλαπλές και συνδυασμένες αναζητήσεις
  • σε χρονολόγιο και σε πολυμεσικό εργο-βιογραφικό των ποιητών.
Η διαφοροποίηση της «Ανεμόσκαλας» από άλλους ανάλογους ιστοτόπους εδράζεται στην έγκυρη φιλολογική και επιστημονι­κή επιμέλεια με την οποία συγκροτήθηκε το υλικό και στην αντίληψη που διέπει το εγχείρημα: ο υποψήφιος χρήστης δεν αντιμετωπίζεται ως επισκέπτης «θεατής» αλλά ως δρων υποκείμενο που είτε ως αναγνώστης είτε ως μελετητής ή και ως εκπαιδευτικός που σχεδιάζει τη διδακτική του πρόταση, μπορεί να αξιοποιήσει ποικιλότροπα και συνθετι­κά τις ψηφιακές πηγές. Πέρα, λοιπόν, από ένα πολύτιμο μέσο πλοήγησης, η «Ανεμόσκαλα» καθίσταται ανανεωτικό παράδειγμα σύνθεσης ψηφιακού πόρου, που διευρύνει τα όριο και τις δυνατότη­τες του χρήστη.
Εάν μάλιστα προστεθούν το υλικό που αφορά τη λογοτεχνία (ανθολογίες ελλη­νικής και ξένης λογοτεχνίας, βιβλιογρα­φίες, μελέτες για ρεύματα και κινήματα κ.ά.) και έχει κατατεθεί από το παραγωγι­κό Τμήμα Γλώσσας και Λογοτεχνίας στην «Πύλη» του Κ.Ε.Γ. (http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/index.html) αλλά και εκείνο το υλικό που εκπονείται υπό την επιστημονι­κή ευθύνη του ερευνητή του Κ.Ε.Γ. και Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας Βασίλη Βασιλειάδη και θα είναι σύντομα διαθέ­σιμο («Λογοτεχνία και Πόλεις», «Ιστορία και Λογοτεχνία»), τότε οι ερευνητές του Κ.Ε.Γ. μας προσφέρουν τις πλουσιότερες και σημαντικότερες από τις ψηφιακές νησίδες που διαθέτουμε για τη νεοελ­ληνική λογοτεχνία.