το ιστολόγιο της Στάμου Ευαγγελίας, φιλολόγου, επιμορφώτριας ΤΠΕ
Photo Album: Άγγελου Καλογερίδη

Δευτέρα 20 Οκτωβρίου 2014

Αρθούρος Ρεμπώ: Ο ποιητής της εξέγερσης

Αρθούρος Ρεμπώ (Arthur Rimbaud), Γάλλος ποιητής
20 Οκτωβρίου 1854 - 10 Νοεμβρίου 1891
Πορτρέτο από τον Reginald Gray’s (2011)  
πηγή εικόνας

Γεννήθηκε στη Γαλλία στις 20 Οκτωβρίου 1854. Θεωρείται ο πρώτος ποιητής που επινόησε μια επιστημονικά πειστική μέθοδο μεταβολής της φύσης της ύπαρξης, ο πρώτος που βίωσε την περιπέτεια της ομοφυλοφιλίας του ως μοντέλο κοινωνικής αλλαγής, αλλά και ο πρώτος που αποκήρυξε τους μύθους από τους οποίους εξαρτάται ακόμα η φήμη του. Μέχρι και την ηλικία των 20 χρονών, όταν αποφασίζει να εγκαταλείψει τη λογοτεχνία, είχε ταξιδέψει σε δεκατρείς διαφορετικές χώρες και είχε ζήσει ως εργοστασιακός εργάτης, παιδαγωγός, επαίτης, λιμενεργάτης, μισθοφόρος, ναυτικός, εξερευνητής, έμπορος, λαθρέμπορος όπλων, αργυραμοιβός και, για ορισμένους κατοίκους της νότιας Αβησσυνίας, ως μουσουλμάνος Προφήτης.

Ο Ρεμπώ χαρακτηρίστηκε από τον Αλμπέρ Καμύ ως ο «ποιητής της εξέγερσης, και μάλιστα ο σημαντικότερος απ' όλους». Μετά το θάνατό, ο συμβολιστής, σουρεαλιστής, μπίτνικ ποιητής, ένθερμος επαναστάτης, στιχουργός της ροκ, πρωτοπόρος ομοφυλόφιλος και εμπνευσμένος ναρκομανής, ο Ρεμπώ χρησιμοποιήθηκε από 4 γενιές καλλιτεχνών της αβάν-γκαρντ ως έξοδος κινδύνου από το χώρο των συμβάσεων. «Όλη η γνωστή λογοτεχνία είναι γραμμένη στη γλώσσα της κοινής λογικής - εκτός από εκείνη που έχει γράψει ο Ρεμπώ», είχε δηλώσει ο Πωλ Βαλερύ.

Το έργο και η ζωή του Ρεμπώ επηρέασαν κατά τρόπο εντυπωσιακό συγγραφείς, μουσικούς και καλλιτέχνες που είδαν τη ζωή του ως αναπόσπαστο μέρος του έργου: τον Πάμπλο Πικάσσο, τον Αντρέ Μπρετόν, τον Ζαν Κοκτώ, τον Άλλεν Γκίνσμπεργκ, τον Μπομπ Ντύλαν και τον Τζιμ Μόρρισον, για τον οποίο έχει ειπωθεί ότι δεν πέθανε, αλλά ακολούθησε τα βήματα του Ρεμπώ στην Αιθιοπία.

Πολλά έχουν γραφτεί για τη ζωή του Γάλλου ποιητή, πολλά περισσότερα τουλάχιστον από τον αριθμό των ποιημάτων που δημοσίευσε. Η επιστολή του Ρεμπό προς τον Πωλ Ντεμενύ, στις 15 Οκτωβρίου του 1871, συνιστά ένα από τα σημαντικότερα κείμενά του, με αντικείμενο το ρόλο της ποίησης, όπως τον αντιλαμβανόταν ο ίδιος. Σύμφωνα με τον Ρεμπώ, ο αληθινός ποιητής αποτελούσε ένα είδος προφήτη, ικανό να διαμορφώσει μία νέα πραγματικότητα, εφευρίσκοντας το άγνωστο. Ως χρέος του, αντιλαμβανόταν τη γνωριμία με τον εαυτό του, την καλλιέργεια του μυαλού και της ψυχής του, ώστε τελικά να δημιουργήσει μία «οικουμενική γλώσσα».

Ο ποιητής, κατά τον Ρεμπώ, θα γινόταν «προφήτης» μέσω μίας «μακράς, απέραντης και λελογισμένης απορρύθμισης όλων των αισθήσεων», υπονομεύοντας συστηματικά την καθιερωμένη και συμβατική λειτουργία τους.

Η συμβίωση του Ρεμπώ με τον ποιητή Πωλ Βερλαίν ήταν αρκετά προβληματική. Μάλιστα, έπειτα από έντονη διαφωνία των 2 εραστών, ο Βερλαίν, σε κατάσταση μέθης, πυροβόλησε και τραυμάτισε τον Ρεμπώ στο αριστερό του χέρι, πάνω από τον καρπό. Για την πράξη του καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση και πρόστιμο 200 φράγκων, που αποτελούσε τη μέγιστη δυνατή ποινή. Έφυγε από τη ζωή στις 10 Νοεμβρίου του 1891 σε ηλικία 37 ετών.

Στην επιτύμβια πλάκα του τάφου του αναγράφεται εκτός από το όνομα, την ηλικία του και την ημερομηνία θανάτου του, η φράση «Προσευχηθείτε για αυτόν». Μετά το θάνατό, του η αδερφή του Ιζαμπέλ Ρεμπώ είδε, έντρομη, τις εφημερίδες να παρουσιάζουν τον αδελφό της ως έναν πρόστυχο ομοφυλόφιλο τρομοκράτη. «Πόσο πιθανό είναι ένα αγόρι μεταξύ δεκαπέντε και δεκαέξι ετών να υπήρξε ο κακός δαίμονας του Βερλαίν, που ήταν κατά έντεκα χρόνια μεγαλύτερός του;» αναρωτιόταν.

Μέχρι πρότινος, ο Ρεμπώ είχε χαραχθεί στη μνήμη του αναγνωστικού κοινού ως μία αέναη εφηβική μορφή, καθώς όλα τα μετέπειτα πορτρέτα του έδειχναν τη θολή απεικόνιση του. Όμως μια ασπρόμαυρη καρτ-ποστάλ του 1880, που βρέθηκε τυχαία σε ένα παλαιοπωλείου του Παρισιού έφερε στο φως για πρώτη φορά, τόσο καθαρά, το πρόσωπο του ποιητή στην ενήλικη ζωή του.

Αναδημοσίευση από Φιλογνωσία.

Σάββατο 4 Οκτωβρίου 2014

Σε τόνο προσωπικό: μία ακόμη αναφορά στο Συνέδριο της Πόλης

Θυμάμαι διαρκώς, με μια γλυκιά νοσταλγία, το περσινό φθινόπωρο. Πιο συχνά και περισσότερο έντονα ο νους μου γυρίζει στον ωραίο Οκτώβρη. Όχι, βέβαια, για τα φθινοπωρινά του χρώματα. Εξάλλου, και φέτος είναι μαγευτικές και πολύ πλούσιες οι φθινοπωρινές του αποχρώσεις. Άλλος και πολύ πιο σοβαρός είναι ο λόγος αυτής της νοσταλγικής επιστροφής.

πηγή εικόνας

Πέρυσι ανήκα, ως υπεύθυνη συντονίστρια, στην όμορφη ομάδα που προετοίμαζε τη συμμετοχή του Λυκείου Πεδινής στο 3ο μαθητικό Συνέδριο της Κωνσταντινούπολης για τον ποιητή Γ. Σεφέρη. Ο συγκεκριμένος συνεδριακός θεσμός, με διοργανωτές τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη της Θεσσαλονίκης και το Ζωγράφειο Λύκειο της Πόλης, είναι πλέον πανελληνίως γνωστός.
Όλοι οι συμμετέχοντες στην ομάδα, μαθήτριες, μαθητές, η φιλόλογος κ. Αθηνά Ντέλλα, ο Διευθυντής του σχολείου κ. Λάμπρος Κωνσταντίνου, ο επιστημονικός μας Σύμβουλος κ. Νικήτας Παρίσης και η γράφουσα, σύστεγοι όλοι στο Λύκειο Πεδινής και συνεργαζόμενοι με σύμπνοια και δημοκρατική ισότητα, αρχίσαμε εντατικά το πρόγραμμα της προετοιμασίας τον Οκτώβριο και το ολοκληρώσαμε στις 14 Φεβρουαρίου, ημέρα γενικής και τελικής πρόβας. Θα παρουσιάζαμε στο Συνέδριο της Πόλης ένα τετράπτυχο πρόγραμμα για τον Σεφέρη. Όχι, βέβαια, μονότροπα και κουραστικά κριτικά κείμενα. Η ομάδα είχε άλλη φιλοδοξία: να παρουσιάσει κάτι το πολύμορφο και πολύτροπο -οπτικοποιημένες ερμηνείες σεφερικών ποιημάτων, δραματοποιημένο ποιητικό λόγο, διάλογο μεταξύ μαθητών με αφορμή ένα ποίημα του Σεφέρη, μουσική επένδυση, τραγούδι κλπ. Η παρουσίασή μας άρεσε, επαινέθηκε και συζητήθηκε. Μείναμε όλοι ικανοποιημένοι.
Φέτος, στις 30 Σεπτεμβρίου, μια μόνο ημέρα προτού εισβάλει στη ζωή μας ο γλυκός Οκτώβρης, είχα τη χαρά να μιλήσω προσωπικά, σε πολύ ζεστό και φιλικό τόνο, με την κ. Άσπα Χασιώτη, Γενική Διευθύντρια των Εκπαιδευτηρίων Μαντουλίδη και συνδιοργανώτρια με το Ζωγράφειο Λύκειο της Πόλης του μαθητικού Συνεδρίου, μετά από τηλεφώνημα που μας έκανε στο σχολείο.


Η κ. Χασιώτη μας καλούσε να συμμετάσχουμε και στο φετινό μαθητικό Συνέδριο με κεντρικό θέμα τον Γ.  Βιζυηνό. Η πρόσκληση, για δεύτερη συμμετοχή δημόσιου σχολείου, γινόταν κατ’ εξαίρεση μόνο για μας και για το Μουσικό Σχολείο Βόλου. Ένιωσα μια σπάνια σε ποιότητα, σε ένταση και σε διάρκεια χαρά. Είναι η χαρά, ενδεχομένως και η αγαλλίαση, ή αυτό που ο πολύς κόσμος το λέει ηθική ικανοποίηση. Τη νιώθουμε όλοι μας αυτή τη χαρά, όταν έμπρακτα αναγνωρίζεται το έργο μας, τιμάται ο μόχθος μας και καταξιώνεται η ποιότητα της δουλειάς μας.
Δυστυχώς, όμως, πολλές αρνητικές συγκυρίες δε μου επιτρέπουν να συμμετάσχω και στο φετινό Συνέδριο. Ξέρω βέβαια ότι θα χάσω το συνεδριακό άρωμα, τη γοητεία της μαγικής Πόλης, την ωραία αίσθηση της αφηγηματικής ωριμότητας του Βιζυηνού.
Ένα μόνο με παρηγορεί: η πρόσκληση της κ. Χασιώτη ήταν ανοιχτή. Μπορούμε, και πάλι κατ’ εξαίρεση, να συμμετάσχουμε σε Συνέδριο μιας επόμενης χρονιάς. Αυτή η ωραία προοπτική ηπιώνει μέσα μου τη λύπη. Σκέφτομαι ότι έχω στα χέρια μου μια γλυκιά ελπίδα: μπορεί να ξαναβρεθώ στην μαγεύουσα Πόλη, συντροφιά με τις μαθήτριες και τους μαθητές μου. Να αναπνεύσω ξανά συνεδριακό αέρα, να ξαναδώ το χρώμα της Ανατολής, να γοητευθώ απ’ τα αρώματα της πολίτικης κουζίνας.
Για όλα αυτά, οφείλω πολλές χάριτες στην κ. Χασιώτη και στο Ζωγράφειο Λύκειο που μας φιλοξένησε πέρυσι. Η όλη μου συμμετοχή και η προσπάθεια όλης της ομάδας της περσινής χρονιάς για υψηλή ποιότητα, με έκαναν να καταλάβω για πολλοστή φορά ότι μπορούμε να κερδίσουμε το «έπαθλο του ονείρου μας», όταν, «ροκανίζοντας τους σκόρους της καθημερινής φθοράς» δεν αφήνουμε τη ζωή μας να κυλάει «στων ημερών την τρομερή πολιορκία», που μας φέρνει σε κατάσταση πνευματικής πτώχευσης, ψυχικής στέρησης και εσωτερικής ένδειας.