το ιστολόγιο της Στάμου Ευαγγελίας, φιλολόγου, επιμορφώτριας ΤΠΕ
Photo Album: Άγγελου Καλογερίδη

Πέμπτη 29 Οκτωβρίου 2009

Έκθεση προς τιμήν της "χειροποίητης" γραφής στην «Τεχνόπολι»

Χειρόγραφα, "δακτυλικά αποτυπώματα" των δημιουργών τους, σημεία εκκίνησης των λογοτεχνικών έργων.

Το λογοτεχνικό περιοδικό «Η Λέξη», γιορτάζει τα 200 τεύχη του με μια έκθεση χειρογράφων με τον γενικό τίτλο «Scripta manent» (Τα γραπτά μένουν), η οποία περιλαμβάνει χειρόγραφα συνεργατών του, αλλά και χειρόγραφα παλαιότερων συγγραφέων και ποιητών που δανείστηκε από αρχεία, συγγενείς και φίλους των δημιουργών.
Κάπου 230 χειρόγραφα θα εκτεθούν στην έκθεση που εγκαινιάζεται την Τρίτη 3/11 στο χώρο «Τεχνόπολις». Θα υπάρχει ένα χειρόγραφο ανά δημιουργό, συνοδευόμενο από φωτογραφία του. Ένα από τα παλαιότερα χειρόγραφα είναι του Κωστή Παλαμά, η συλλογή όμως φτάνει μέχρι σημερινούς νεώτατους- και 25άρηδες- ποιητές. Θα υπάρχουν και χειρόγραφα δημιουργών από άλλους καλλιτεχνικούς χώρους (όπως ο Μινωτής, ο Χατζιδάκις, ο Τσαρούχης) έτσι ώστε να δίνεται μία κατά το δυνατόν πανοραμική εικόνα του νεώτερου ελληνικού πολιτισμού.
Στα εγκαίνια, πέραν του Αντώνη Φωστιέρη, θα μιλήσει και ο φιλόλογος και κριτικός Κώστας Γεωργουσόπουλος. Τα χειρόγραφα που θα εκτίθενται είναι είτε αυτοτελή ποιήματα είτε αποσπάσματα από ευρύτερα κείμενα. Η έκθεση θα πραγματοποιηθεί στην Αίθουσα Άγγελος Σικελιανός.

Το υλικό αυτό θα κυκλοφορήσει αργότερα και ως έκδοση, ως λεύκωμα.

Πηγή: Τα Νέα

Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 2009

Μακρινή Μητέρα * Ρόδο μου Αμάραντο



ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ - ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ
Τα Πάθη - Η Αυλή των προβάτων (ι΄)


Στ' ανοιχτά του πέλαγου * με καρτέρεσαν
Με μπομπάρδες τρικάταρτες *

και μου ρίξανε

Αμαρτία μου να 'χα * κι εγώ
* μιαν αγάπη
Μακρινή Μητέρα * Ρόδο μου Αμάραντο

Τον Ιούλιο κάποτε * μισανοίξανε
Τα μεγάλα μάτια της *

μες στα σπλάχνα μου

Την παρθένα ζωή μια * στιγμή
* να φωτίσουν
Μακρινή Μητέρα * Ρόδο μου Αμάραντο

Κι από τότε γύρισαν * καταπάνω μου
Των αιώνων όργητες *

ξεφωνίζοντας

«Ο που σ' είδε, στο αίμα * να ζει
* και στην πέτρα»
Μακρινή Μητέρα * Ρόδο μου Αμάραντο

Της πατρίδας μου πάλι * ομοιώθηκα
Μες στις πέτρες άνθισα * και μεγάλωσα
Των φονιάδων το αίμα * με φως
* ξεπληρώνω
Μακρινή Μητέρα * Ρόδο μου Αμάραντο.

Το απόσπασμα της ταινίας προέρχεται από το Αρχείο Κρήτης.

Πέμπτη 22 Οκτωβρίου 2009

Παγουράδες

Αλήθεια τι χρώμα έχουν οι λέξεις για κάθε έναν από εμάς;


Η άσπρη λέξη δημοσιεύει καθημερινά στο διαδίκτυο την ετυμολογία μιας ελληνικής λέξης. Πρόκειται για μια πρωτότυπη ιδέα νέων ανθρώπων, που ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2002, με σκοπό για τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας μέσα από την αναζήτηση της ετυμολογίας των λέξεων.

Θέμα της εβδομάδας: Φυλές και παρατσούκλια των Ελλήνων



Παγουράδες
η άσπρη λέξη της ημέρας

«Τιμή μου και καμάρι μου που είμαι από τα Γιάννενα και είμαι παγουράς». Τι μας βοηθάει να καταλάβουμε ότι κάποιος είναι Γιαννιώτης; Ένα κλασικό παγουροκέφαλο, δηλαδή πλατύ κρανίο, φαρδύ μέτωπο και πρόσωπο τριγωνικό σαν ανάποδο Δ; Σύμφωνα με τους Χούλσε και Σράιντερ και τον ανθρωπολόγο Άρη Πουλιανό, οι απομονωμένοι ορεινοί πληθυσμοί παρουσιάζουν έντονη βραχυκεφαλία (υπερβραχυκεφαλοποίηση), που δίνει στο πρόσωπο τα παραπάνω χαρακτηριστικά που θυμίζουν παγούρι. Παρ’ όλα αυτά, Παγουράδες αποκαλούνται μόνο οι Γιαννιώτες και όχι και οι υπόλοιποι Ηπειρώτες. Άλλωστε, κυρίως οι Γιαννιώτες είναι αυτοί που αποκαλούν τους γείτονές τους κατοίκους της Άρτας «Νεραντζόκωλους», ενώ οι Πρεβεζάνοι αποκαλούνται «Σαρδελάδες». Επίσης, η εν λόγω προσωνυμία χρησιμοποιείται και για την ποδοσφαιρική ομάδα των Ιωαννίνων, τον Π.Α.Σ. Γιάννινα.

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, την προσωνυμία έδωσαν οι επισκέπτες της πόλης επειδή οι Γιαννιώτες είχαν στη ζώνη τους δεμένο το παγούρι τους ή επειδή κατέβαιναν στη λίμνη Παμβώτιδα για να πάρουν νερό με τα παγούρια τους.

Ο Άγγελος Τερζάκης αναφέρει ότι στο Αλβανικό Μέτωπο του ’40 κάποιοι, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν τον πόλεμο, γέμιζαν με νερό ένα παλιό μεταλλικό παγούρι του στρατού, το βάζανε στη γάμπα τους και...πυροβολούσαν. Έτσι, δημιουργούσαν ένα πολύ ελαφρύ τραύμα που τους έστελνε αναγκαστικά στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο στον Κουραμπά. Οι γιατροί του Νοσοκομείου, που κατάλαβαν το κόλπο, λέγανε μεταξύ τους «άιντε κι άλλος με παγούρι ήρθε, άιντε κι άλλος με παγούρι ήρθε» κι έτσι σιγά σιγά τους βαφτίσανε με το παρατσούκλι «παγουράδες».

Πηγή: Άσπρη Λέξη

Πέμπτη 15 Οκτωβρίου 2009

«Εφέτος στ' αλήθεια εφοβήθηκα την παγωνιά τη μοναξιά το κρύο»

Κυκλοφόρησε, σε προφίλ ανανεωμένο, το 7ο τεύχος του ηλεκτρονικού περιοδικού Γραμμάτων & Τεχνών Βακχικόν, με τίτλο το στίχο του ποιητή Μίλτου Σαχτούρη,

«Εφέτος στ' αλήθεια εφοβήθηκα την παγωνιά τη μοναξιά το κρύο»

"Πλούσια και ποιοτική ύλη που αγκαλιάζει την ποίηση, τη λογοτεχνία, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη μουσική, τα εικαστικά κ.ά.
Καλαίσθητο site που διαρκώς βελτιώνεται χάρη στις ιδέες και το πάθος για τα γράμματα και τις τέχνες του υπεύθυνου έκδοσης Νέστορα Πουλάκου και της συντακτικής του ομάδας"
.
(Critique)

Το τρέχον τεύχος, όπως αναφέρεται από τη Σύνταξη, αφιερώνεται στους ανθρώπους «που κοιτάζουν παρέα καθαρούς ουρανούς».

"Τα μάτια. Το βλέμμα. Είναι το πιο αγνό αγαθό του ανθρώπου...Πόσους ανθρώπους στην πορεία της ζωής σας έχετε γνωρίσει που να διαθέτουν «καθαρό» βλέμμα;
[...] Δώστε χώρο στη ζωή σας για ανθρώπους που το βλέμμα τους λάμπει. Τα μάτια τους πηγάζουν αισιοδοξία, αγνή αγάπη, όρεξη για ζωή. Αγάπη πανανθρώπινη. Που τείνουν χείρα βοηθείας σε όποιον την έχει ανάγκη. Ανοίξτε τις αγκαλιές σας. Υποδεχτείτε τους. Θα φέρουν το φως. Θα σας ανοίξουν τα μάτια. Θα σας χρωματίσουν το βλέμμα. Μην τους αποκλείσετε. Μην τους πετάξετε. Δεν θα συναντήσετε πολλούς. Είναι λίγοι εκεί έξω… Και αυτοί για πόσο ακόμα θα είναι; Άλλωστε, υπάρχει πάντα το «μήλο της Εύας» τόσο απλόχερα διαθέσιμο για να τους καταστρέψει... Όλοι εμείς, δηλαδή".

«χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια
μόνο τρόπο να κοιτάνε»



Σάββατο 10 Οκτωβρίου 2009

Εορταστικό, διακοσιοστό τεύχος της ΛΕΞΗΣ

Πάρε τη λέξη μου.
Δώσε μου το χέρι σου.
Α. Εμπειρίκος
Όλη «η λέξη» για τις ...λέξεις
To ομώνυμο λογοτεχνικό περιοδικό "η λέξη" γιορτάζει τα 30 χρόνια του με ένα αφιέρωμα για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία και ένα ανθολόγιο ποιημάτων με θέμα τη "λέξη" στη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Δεκαεπτά έλληνες λογοτέχνες προχωρούν σε μια αξιολογική επισκόπηση του σώματος της ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής, συνθέτοντας ένα αφιέρωμα διαχρονικό. >>

Η λέξη "ΛΕΞΗ" ως τίτλος του περιοδικού, "ξεχώρισε αμέσως και επικράτησε χωρίς ενδοιασμούς, όχι μόνο γιατί ήταν εύληπτος, εύηχος και κομψός, αλλά κυρίως γιατί το νοηματικό του περιεχόμενο ταυτιζόταν με τη μικρότερη, την κυτταρική θα λέγαμε , δομική μονάδα του λόγου και φυσικά της λογοτεχνίας", γράφει ο Αντώνης Φωστιέρης, εκδότης και διευθυντής του περιοδικού.

Ο Βασίλης Βασιλικός νομίζει "πως η πεζογραφία μας θα είχε καλύτερο μέλλον αν είχε και μια κοινωνία ανάλογη για να τη στηρίξει. Αλλά η κοινωνία μας είναι σκέτος "αχταρμάς" κι αυτού του "αχταρμά" οι αξιόλογοι πεζογράφοι μας αναζητούν τις συνιστώσες".

Ο Μιχάλης Μερακλής υποστηρίζει πως "ενώ η όλη ζωή πέφτει από πεζότητα σε πεζότητα με την κυριαρχία, σύμφωνα με την καθιερωμένη, τρέχουσα ορολογία, υλικών αναγκών ... η γραφή και δημοσίευση λογοτεχνικών έργων αντί, όπως θα αναμενόταν να φτάσει επίσης σε εξαιρετικά χαμηλό σημείο (ως πνευματικό φαινόμενο), αντίθετα ολοένα αυξάνεται".
Ως ένα επιμέρους παράξενο μέσα στο γενικό παράξενο θεωρεί το ότι πολλοί γράφουν ακόμα και ποίηση σε μια εποχή που είναι αντιποιητική. Η ποίηση, όμως, "αφήνει αδιάφορο όχι το κοινό εν γένει, αλλά και εκείνους που κατ` επάγγελμα ασχολούνται με την κριτική, παρουσίαση, προβολή κ.λ.π. της λογοτεχνίας".

Ο Γιώργος Στεφανάκης γράφει για τη "δοκιμασία του δοκιμίου". "Ο Γιώργος Σεφέρης", λέει "βάφτισε τον κριτικό του λόγο, την ανασκαφή των ευρημάτων, "δοκιμές". Τί άλλο να `ναι το δοκίμιο, με το ασαφές και απροσδιόριστο περιεχόμενό του, παρά δοκιμές. Ο δοκιμιακός λόγος σήμερα αναζητά δρόμο συνύπαρξης, μέσα στην εξειδίκευση του επιστημονικού λόγου και το Internet. [ ...] Το δοκίμιο ως μια συνθετική προσέγγιση προϋποθέτει διεπιστημονικότητα και σφαιρική σκέψη... Ο άνθρωπος κινδυνεύει απ` την ανισότητα της λειτουργίας του εγκεφάλου του. Η εξειδίκευση δημιουργεί υπερτροφία σε τμήμα του εγκεφάλου, ενώ το υπόλοιπο των νευρώνων του ατροφεί και υποσιτίζεται πνευματικά.

Ο Αναστάσης Βιστωνίτης χαρακτηρίζει τα λογοτεχνικά περιοδικά "τα κύτταρα της λογοτεχνίας" και θεωρεί πως Η ΛΕΞΗ κατέχει εξέχουσα θέση μεταξύ των αντιπροσωπευτικότερων λογοτεχνικών περιοδικών.
"Η σημασία των λογοτεχνικών περιοδικών είναι σήμερα ακόμη μεγαλύτερη γιατί αποτελούν τη μόνη απάντηση στα γκρίζα φαινόμενα των ημερών που ευνοούνται από τη σαρωτική επικράτηση της μαζικής κοινωνίας. Ένα από αυτά λ.χ. είναι η μετατροπή του βιβλίου σε αναλώσιμο προϊόν, που οδηγεί στην υπερπαραγωγή και τον πολλαπλασιασμό των γραφομανών. Τα λογοτεχνικά περιοδικά είναι οι πλέον απτές αποδείξεις του ότι εκτός από τη μαζική υπάρχει και η υψηλή κουλτούρα, σύμφωνα με την εύστοχη διάκριση του Αντόρνο".


Επίμετρο
Η λέξη στη σύχρονη ελληνική ποίηση


Δυό λέξεις κι όλες μας χρειάζονταν.

Μία για μας και μία για τους άλλους .

Να προχωρούν πιασμένες από το αμοιβαίο τους χεράκι.

Επάνω τους στηρίχτηκαν τα όνειρα ο χρόνος και η Τέχνη

- φτύσανε αίμα αυτές οι δυό για να συγγράψουν όλα τα βιβλία.

Κική Δημουλά, Η τροχονόμος λέξη.

Τις σελίδες του περιοδικού κοσμούν σχέδια και ζωγραφική του Γιάννη Μόραλη ενώ προσφέρεται και ένθετο cd με πενήντα ποιήματα του Καβάφη, που διαβάζει ο Μένης Κουμανταρέας.

Δευτέρα 5 Οκτωβρίου 2009

...και ήτανε κάποτε θεός κι` έπειτα γένηκε δρόμος και δωρητής και δικαστής και δέλτα...

ΝΕΙΛΟΣ

"... το μακρύ ποτάμι που βγαίνει από τις μεγάλες λίμνες τις κλειστές βαθιά στην Αφρική
και ήτανε κάποτε θεός κι` έπειτα γένηκε δρόμος και δωρητής και δικαστής και δέλτα·
που δεν είναι ποτές του το ίδιο, κατά που δίδασκαν οι παλαιοί γραμματισμένοι,
κι` ωστόσο μένει πάντα το ίδιο σώμα, το ίδιο στρώμα και το ίδιο Σημείο,
ο ίδιος προσανατολισμός".
Γ. Σεφέρης "Ένας γέροντας στην ακροποταμιά"
ηλιοβασίλεμα στο Νείλο

Μια και το `φερε η ανάρτηση που ετοίμασα για τους μαθητές μου, θυμήθηκα το Kαλλιγράφημα του Σεφέρη, από την ποιητική συλλογή "Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄", το οποίο ο ποιητής έχει αποδώσει και σχηματικά.


Στο βιβλίο του Πήτερ Μάκριτζ, Εκμαγεία της ποίησης Σολωμός, Καβάφης Σεφέρης, σελ. 344-345 διαβάζουμε:

"Το σχήμα του Σεφερικού Καλλιγραφήματος απεικονίζει τα παραδοσιακά ιστιοφόρα του Νείλου. Στην έκδοση εκείνη το ποίημα είναι άτιτλο και φέρει τη χρονολογία "22 Νοεμ. 42". Στην οριστική έκδοση το ποίημα φέρει το μότο "Νείλος. "Τα περιστέρια". Τα "Περιστέρια" ήταν ένα κέντρο ψυχαγωγίας στις όχθες του Νείλου".

σημ. Σε άλλο σκίτσο με ιστιοφόρα του Νείλου, που σχεδίασε λίγους μήνες αργότερα, ο Σεφέρης το ονομάζει "Πιτσούνια" [...] Για μια περιγραφή του κέντρου, βλ. Στρατής Τσίρκας Αριάγνη, [...] όπου ο Μάνος και οι σύντροφοί του τρώνε την καϊρινή σπεσιαλιτέ (πιτσούνια στα κάρβουνα) που έδωσε το όνομά της στο εστιατόριο.

Καλλιγράφημα

(μουσική: Ευανθία Ρεμπούτσικα, Στην Όχθη του Νείλου
cd: Μεγάλοι Έλληνες)

Πανιά στο Νείλο,
πουλιά χωρίς κελάηδισμα με μια φτερούγα
γυρεύοντας σιωπηλά την άλλη·
ψηλαφώντας στην απουσία τ' ουρανού
το σώμα ενός μαρμαρωμένου εφήβου·
γράφοντας με συμπαθητικό μελάνι στο γαλάζιο
μιαν απελπιστική κραυγή.

Νείλος, "Τα Περιστέρια"

"Τα μάρμαρα και τα αγάλματα εδώ, όπως και σε άλλα ποιήματα του Σεφέρη, συμβολίζουν την πήξη ή την απολίθωση του ρευστού παρόντος καθώς γίνεται παρελθόν, και, ειδικότερα, το αναπόφευκτο πέρασμα ενός ζωντανού όντος στο παρελθόν. Μια τέτοια αίσθηση ακινησίας προσφέρεται για "καλλιγράφημα".