το ιστολόγιο της Στάμου Ευαγγελίας, φιλολόγου, επιμορφώτριας ΤΠΕ
Photo Album: Άγγελου Καλογερίδη

Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου 2014

Γιώργος Σεφέρης ( 29 Φεβρουαρίου / 13 Μαρτίου 1900 – 20 Σεπτεμβρίου 1971)

Το πράσινο ακρογιάλι της πατρίδας
(απόσπασμα)

Εντωμεταξύ, ο Μιχάλης είχε κατεβεί από την Κηφισιά στο κέντρο της Αθήνας. Πήγαινε στην εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στην οδό Κυδαθηναίων, όπου είχε εκτεθεί η σορός του Γιώργου Σεφέρη. Ήταν η πρώτη του επίσκεψη στο κέντρο της πόλης από τις αρχές του καλοκαιριού. Τους τελευταίους τρεις μήνες αρνούνταν να πάει για φαγητό στον Ευάγγελο και τη Σιμόν, όπως επίσης να δει έναν εκδότη που ενδιαφερόταν για το έργο του. Είχε αρχίσει να ανησυχεί ότι αυτό που είχε ξεκινήσει ως πολιτική διαμαρτυρία ─ το να μην εκδίδει τα έργα του ─ είτε εξελισσόταν σε συνήθεια είτε οφειλόταν σε τεμπελιά.
[…]

Μπαίνοντας στην εκκλησία, αγνόησε επιδεικτικά τους αστυνομικούς που βημάτιζαν απέξω όλο ύφος. Στο εσωτερικό, είδε έναν παχουλό αστυνομικό, μόνο του δίπλα στα κεριά. (Γιατί; Για να μην πάρει κάποιος κερί χωρίς να ρίξει λεφτά; Ή για να μην το σκάσει με καμιά εικόνα;) Ο αστυνομικός, με το πομπώδες ύφος που έχουν οι αστυνομικοί και οι θρησκευόμενοι, του έριξε μια ματιά αλλά δεν είπε κάτι.

Ελάχιστοι άνθρωποι βρίσκονταν μέσα στην εκκλησία. Φτάνοντας, ο Μιχάλης δεν ήξερε τι να περιμένει. Αλλά, οπωσδήποτε, είχε φανταστεί ότι έξω από την εκκλησία θα υπήρχε μια μεγάλη ουρά από ανθρώπους που θα περίμεναν τη σειρά τους να μπουν για να αποχαιρετήσουν τον ποιητή. Ούτε κατά διάνοια. Όσο κι αν ήθελε να πιστεύει ότι το έθνος λάτρευε την ποίηση και ζούσε γι' αυτήν, το θλιβερό γεγονός ήταν ότι το έθνος ήταν αγράμματο, απ' ό,τι συμπέραινε τώρα. Μια άλλη, πιο ενοχλητική ιδέα τού πέρασε από το μυαλό: πολλοί ποιητές και συγγραφείς ήταν στη φυλακή ή στα ξερονήσια, αποκλεισμένοι από τη δημόσια ζωή.

Λίγοι άνθρωποι κάθονταν στα μπροστινά στασίδια, κοιτάζοντας μπροστά τους, ενώ μια μικρή παρέα (άραγε φοιτητές της Φιλοσοφικής;) ήταν κάπου στη μέση, μιλώντας ψιθυριστά. Ο Μιχάλης είδε αρκετούς φίλους του συγγραφείς, που είχε να τους δει από τις πρώτες μέρες μετά το πραξικόπημα, όταν είχαν μαζευτεί με την ειλικρινή πρόθεση να ανατρέψουν γρήγορα τη χούντα. Όλοι είχαν χάσει την επαφή τους με το κίνημα ─ ή, τουλάχιστον, ο Μιχάλης την είχε χάσει. Η παρουσία τους του υπενθύμισε πόσο είχε αποτύχει να φανεί αντάξιος των υποσχέσεών του. Ίσως και αυτοί να ντρέπονταν, αλλά δεν ήταν ώρα για να συζητήσουν τέτοια πράγματα. Ο Μιχάλης ντρεπόταν για την απραξία του. Τους χαιρέτησε ευγενικά μ' ένα νεύμα και κάθισε μακριά τους, με κατεβασμένο κεφάλι. Δεν γύριζε ούτε όταν άκουγε βήματα πίσω του.

[…]

Μία ώρα αργότερα, παρότι κόσμος πηγαινοερχόταν, η εκκλησία δεν είχε γεμίσει ακόμα. Τέτοια ώρα, όλος ο κόσμος κοιμόταν για μεσημέρι. το ίδιο έκανε συνήθως και ο Μιχάλης. Σκέφτηκε λοιπόν ότι ο πολύς κόσμος θα ερχόταν αργότερα, το απογευματάκι. Σηκώθηκε, χαιρέτησε μ' ένα υποκριτικό νεύμα τον αστυνομικό δίπλα στα κεριά κι έφυγε. Έκανε μια βόλτα στη μικρή πλατεία. Συνειδητοποιώντας ότι δεν είχε φάει τίποτα όλη μέρα, αγόρασε καφέ κι ένα τοστ. Περίμενε, κοιτάζοντας την εκκλησία από απόσταση.

Μπορεί η εκκλησία να είχε πολύ λιγότερο κόσμο απ' όσο περίμενε ο Μιχάλης, την κηδεία όμως ακολούθησε ένα τεράστιο πλήθος που εξελίχθηκε σε μια μεγάλη και δυναμική διαδήλωση. Δεν ήταν αρκετό, αλλά ήταν κάτι. Καθώς σουρούπωνε και έπεφτε η νύχτα, το πρόσωπο του ποιητή καθρεφτιζόταν στις βιτρίνες της πόλης, σαν εικόνισμα σε συνεχόμενους, αμυδρά φωτισμένους ναούς.
Νάταλι Μπακόπουλος, Το πράσινο ακρογιάλι της πατρίδας, μτφρ. Χίλντα Παπαδημητρίου, Πατάκης, Αθήνα 2012, σ. 350 & 352-355.

Φωτογραφία της προθήκης του βιβλιοπωλείου "Βιβλιοθήκη" της Νόρας Αναγνωστάκη
στην οδό Χρυσοστόμου Σμύρνης στη Θεσσαλονίκη, 
την ημέρα του θανάτου του Γιώργου Σεφέρη, 
με τη φωτογραφία του ποιητή και τόμους του έργου του. 


 
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ 29 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1900-1980
80 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ, ΕΡΤ, 1980
 
ΟΙ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑ, ΤΟΥ ΦΡΕΝΤΥ ΓΕΡΜΑΝΟΥ 
 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΣΕΦΕΡΗ, ΕΡΤ, 1994

Πηγή του υλικού της ανάρτησης: Ψηφίδες για την ελληνική Γλώσσα:  Ιστορία και Λογοτεχνία, Η κηδεία του Γιώργου Σεφέρη

Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου 2014

Ματιές στον μικρό και μέγα ψηφιακό κόσμο

Κείμενο του Μιχάλη Μπακογιάννη, λέκτορα του Τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ., με το οποίο παρουσιάζεται ο "ψηφιακός κόσμος" που δημιουργεί το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας για τη λογοτεχνία, με έμφαση στο ψηφιακό σώμα νεοελληνικής ποίησης της Ανεμόσκαλας. Το κείμενο αναδημοσιεύεται από εδώ.  Ευχαριστώ πολύ τον κ. Μπακογιάννη για την άδεια αναδημοσίευσης.


Η αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων έδωσε νέα ώθηση στις ανθρωπιστικές σπουδές και στην εκπαίδευση. Σε αυτήν την εξέλιξη συνέβαλε και το γεγονός ότι από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, εθνι­κές βιβλιοθήκες, δημόσια ερευνητικά ιδρύματα και ιδιωτικοί φορείς άρχισαν να ψηφιοποιούν το αρχειακό τους υλικό προς όφελος των ερευνητών, των μελε­τητών και των εκπαιδευτικών. Η προσαύξηση των πόρων αυτών έφτασε σε τέτοιο βαθμό, ώστε σήμερα γίνεται λόγος για Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (Digital Humanities) και για εναλλακτικά εκπαιδευτικά προγράμματα (περιβάλλο­ντα e-learninq, open courses, ψηφιακές τάξεις, Διά βίου μάθηση κ.ά.).
Το ελλαδικό εκπαιδευτικό περιβάλλον δείχνει να ασθμαίνει ως προς την ενσω­μάτωση της ψηφιακής αυτής συνθήκης, ειδικά όταν επιχειρεί να συγχρονίσει τον βηματισμό του με τρόπο πρόχειρο και χωρίς στρατηγική. Αντί, όμως, κανείς να μεμψιμοιρεί, θα ήταν, ίσως, προτιμότερο να αναζητήσει αντισταθμίσματα, όπως είναι ο ψηφιακός «κόσμος ο μικρός, ο μέγας» που έχουν δημιουργήσει στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (Κ.Ε.Γ.) οι συντελεστές της «Ανεμόσκαλας» (http://www.greek-language.gr/Resources/literature/tools/concordance/index.html).
Οι ερευνητές του Κ.Ε.Γ. και όσοι συνεργάστηκαν για την υλοποίηση της δράσης (http://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/contributors.html), έχουν συγκροτήσει ένα δίκτυο πολυτροπικού υλικού για σημαντικούς Έλληνες ποι­ητές του 19ου και του 20ού αιώνα, σε ένα ψηφιακό περιβάλλον φιλικό για τον χρήστη, σχεδιασμένο να «ενθαρρύνει την άμεση και αδιαμεσολάβητη ανάγνωση του ποιητικού λόγου». Πλούσια η μέχρι τώρα εσοδεία: έχει ενταχθεί (αλφαβητι­κά) το έργο των Αναγνωστάκη, Βάρναλη, Καβάφη, Κάλβου, Καρυωτάκη, Σαχτούρη, Σεφέρη, Σινόπουλου και Σολωμού, ενώ έχει αναγγελθεί η συσσωμάτωση του έργου και άλλων ποιητών.
Η χρησιμότητα της «Ανεμόσκαλας» είναι προφανής, γιατί ο χρήστης έχει ελεύθερη πρόσβαση σε όλο το ποιητικό έργο κάθε δημιουργού:
  • σε Συμφραστικό Πίνακα Λέξεων (Concordance) που επι­τρέπει τις πολλαπλές και συνδυασμένες αναζητήσεις
  • σε χρονολόγιο και σε πολυμεσικό εργο-βιογραφικό των ποιητών.
Η διαφοροποίηση της «Ανεμόσκαλας» από άλλους ανάλογους ιστοτόπους εδράζεται στην έγκυρη φιλολογική και επιστημονι­κή επιμέλεια με την οποία συγκροτήθηκε το υλικό και στην αντίληψη που διέπει το εγχείρημα: ο υποψήφιος χρήστης δεν αντιμετωπίζεται ως επισκέπτης «θεατής» αλλά ως δρων υποκείμενο που είτε ως αναγνώστης είτε ως μελετητής ή και ως εκπαιδευτικός που σχεδιάζει τη διδακτική του πρόταση, μπορεί να αξιοποιήσει ποικιλότροπα και συνθετι­κά τις ψηφιακές πηγές. Πέρα, λοιπόν, από ένα πολύτιμο μέσο πλοήγησης, η «Ανεμόσκαλα» καθίσταται ανανεωτικό παράδειγμα σύνθεσης ψηφιακού πόρου, που διευρύνει τα όριο και τις δυνατότη­τες του χρήστη.
Εάν μάλιστα προστεθούν το υλικό που αφορά τη λογοτεχνία (ανθολογίες ελλη­νικής και ξένης λογοτεχνίας, βιβλιογρα­φίες, μελέτες για ρεύματα και κινήματα κ.ά.) και έχει κατατεθεί από το παραγωγι­κό Τμήμα Γλώσσας και Λογοτεχνίας στην «Πύλη» του Κ.Ε.Γ. (http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/index.html) αλλά και εκείνο το υλικό που εκπονείται υπό την επιστημονι­κή ευθύνη του ερευνητή του Κ.Ε.Γ. και Δρ. Νεοελληνικής Φιλολογίας Βασίλη Βασιλειάδη και θα είναι σύντομα διαθέ­σιμο («Λογοτεχνία και Πόλεις», «Ιστορία και Λογοτεχνία»), τότε οι ερευνητές του Κ.Ε.Γ. μας προσφέρουν τις πλουσιότερες και σημαντικότερες από τις ψηφιακές νησίδες που διαθέτουμε για τη νεοελ­ληνική λογοτεχνία.