Φιλολογική διημερίδα στα Γιάννενα

Το Πρόγραμμα

"Οι Ποιητές στο Πανεπιστήμιο μιλάνε για την κρίση"

ΚΥΚΛΟΣ "ΦΟΒΟΣ"

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Η Επιτροπή Λόγου και Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σας προσκαλεί στην εκδήλωση

Οι Ποιητές στο Πανεπιστήμιο

μιλάνε για την κρίση

Προσκεκλημένοι οι ποιητές:

Μιχάλης Γκανάς

Ηλίας Κεφάλας

Πάνος Κυπαρίσσης

Κώστας Παπαγεωργίου

           

Συντονίζει η Καθηγήτρια Γεωργία Λαδογιάννη

   

Σάββατο, 7 Δεκεμβρίου 2013,  ώρα 19.30΄

Συνεδριακό  Κέντρο «Κάρολος Παπούλιας»

Αίθουσα Α΄- Ισόγειο

Προβολή του ντοκιμαντέρ "Σινασός: Τοπογραφία της μνήμης" στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

 Πρόσκληση και Δελτίο Τύπου

 

Πάλι τα ίδια και τα ίδια, θα μου πεις, φίλε.

Όμως τη σκέψη του πρόσφυγα τη σκέψη του αιχμάλωτου τη σκέψη
του ανθρώπου σαν κατάντησε κι αυτός πραμάτεια
δοκίμασε να την αλλάξεις, δεν μπορείς.

Γ. Σεφέρης

πηγή εικόνας

Δεν είναι εύκολο να κινηματογραφηθεί η μνήμη των λαών, ούτε η μεταμόρφωσή της σε προπαγάνδα, ειδικά όταν οι άνθρωποι ζουν υπό τη μόνιμη απειλή ενός πολέμου. Είναι ωστόσο την αλλοίωση αυτή της μνήμης στη συλλογική συνείδηση (της συμπάθειας και του μίσους, της αγάπης που γίνεται μίσος) που θελήσαμε να καταγράψουμε με την κάμερα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Να καταγράψουμε, μέσα από τις μαρτυρίες, τη σιωπή που δεν είναι ‒ακόμα‒ λήθη. Να βρούμε, μέσω της σκέψης και της ποίησης, τον πάντα δύσβατο δρόμο για αυτόν που έγινε ο ΄Αλλος. Η «Σινασός», για μας, είναι αυτή ακριβώς η προσπάθεια.

Τίμων Κουλμάσης, Ηρώ Σιαφλιάκη

Κριτικές

Η ταινία των δύο νέων σκηνοθετών αναφέρεται στην κοινή ζωή των Ελλήνων και των Τούρκων, πριν η πολιτική τους χωρίσει οριστικά. Ενα σημαντικό θέμα δεν αρκεί ωστόσο για ένα καλό ντοκιμαντέρ. Είναι απαραίτητη η δημιουργικότητα κι η ικανότητα να μπορείς να αιχμαλωτίσεις τη μαγική στιγμή όταν αυτή παρουσιάζεται μπροστά στην κάμερα. Αυτή η ταινία διαθέτει και τα δύο. Σε μια σκηνή μια ηλικιωμένη γυναίκα 80 χρονών διώχνει, με μια κίνηση όλο χάρη, τη σκόνη από το φόρεμά της ενώ χορεύει ένα χορό της χαμένης πατρίδας της. Εστω και μόνο για τη συγκεκριμένη σκηνή αξίζει να δεί κανείς αυτή την ταινία, σημάδι ενός ποιητικού κινηματογράφου που σπανίζει στις μέρες μας.

Tue Steen Muller, EDN (European Documentary Network)

 

Το ντοκιμαντέρ των Τίμωνα Κουλμάση και Ηρώς Σιαφλιάκη "Σινασός, τοπογραφία της μνήμης" επιχειρεί να προσεγγίσει την ιστορική μνήμη Ελλήνων και Τούρκων πριν από την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923. Η ταινία δεν ασχολείται με τις βίαιες στιγμές της ιστορίας- άλλωστε αυτές τις γνωρίζουμε - αλλά με την κοινή μνήμη των ανθρώπων στην κοινή τους πατρίδα. Πολύ καλή δουλειά που χειρίζεται ένα δύσκολο θέμα, όχι απλώς με ευπρέπεια, αλλά κυρίως με τόλμη.

Η ΕΠΟΧΗ - KΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΕΡΖΗΣ

πηγή κριτικών κειμένων

"Ποιος τη ζωή μου…" του Μίκη Θεοδωράκη

• η ζωή 
• το έργο
• τα τραγούδια

Γιάννενα: Πέμπτη, 18 Ιουλίου, Θέατρο Ε.Η.Μ., ώρα: 21:30 μ.μ.

"Είναι πιο ενδιαφέρουσα η ζωή του Θεοδωράκη από τη μουσική του; Πόσο ρεαλιστικός είναι ένας τέτοιος διαχωρισμός; Αν θεωρήσουμε ότι ένας καλλιτέχνης δεν έχει βιογραφία αλλά βιογραφία είναι το έργο του τότε στην προκειμένη περίπτωση σίγουρα δεν διαχωρίζονται. Αντιθέτως, συμπορεύονται και συνυπάρχουν γιατί η μουσική του Θεοδωράκη είναι ταυτισμένη με την ιστορία της σύγχρονης Eλλάδας και είναι αυτή που έντυσε μουσικά τα σημαντικότερα πολιτικά γεγονότα έντονων και ταραγμένων περιόδων και τελικά, είναι η ίδια η ζωή του Θεοδωράκη.

Μια παράσταση, όπου μουσική,  τραγούδι και πρόζα αποτελούν ένα αρμονικό σύνολο χωρίς ρωγμές και κακοτεχνίες. Ο θεατής, τραγουδάει, αναπολεί, συγκινείται με τους συντελεστές να αποθεώνουν το κοινό και να αποθεώνονται. Η πρώτη σκηνή ξεκινά με την καταστροφή της Σμύρνης, η πρόσφυγας μάνα του Μίκη, ποτέ δε θα ξεχάσει. Και έπειτα η ζωή στην Ελλάδα, η γέννηση του Μίκη, λίγο μετά του αδελφού του Γιάννη, οι συνεχείς μεταθέσεις του πατέρα του σε όλη την Ελλάδα. Παρακολουθούμε την πολιτική κατάσταση της  Ελλάδας μέσα από τα Δεκεμβριανά, τον Εμφύλιο, τη δολοφονία Λαμπράκη, τις εξορίες, τη χούντα, δοσμένη με γλαφυρότητα και ευαισθησία, χωρίς να κουράζει..."

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Σενάριο-Σκηνοθεσία:  Θέμης   Μουμουλίδης
Σκηνικό: Γιώργος Πάτσας
Κοστούμια: Παναγιώτα Κοκκούρου
Χορογραφίες: Αποστολία Παπαδαμάκη
Ενορχηστρώσεις: Γιάννης Παπαζαχαριάκης
Φωτισμοί: Νίκος Σωτηρόπουλος

Παραγωγή: Μιχάλης Αδάμ

Παίζουν: Γρηγόρης Βαλτινός, Φιλαρέτη Κομνηνού, Αλεξάνδρα  Σακελαροπούλου, Άρης Λεμπεσόπουλος, Ελισάβετ Μουτάφη, Χρήστος Πλαίνης, κ.α.
Τραγουδούν: Κώστας Μακεδόνας, Γιώτα Νέγκα,  Κώστας Θωμαίδης, Άννα Λινάρδου.

Διαβάστε περισσότερα στο  Critique.gr

Ω Δία, θεέ Πελασγικέ, που μακριά μας μένεις, άρχοντα της βαρυχείμωνης Δωδώνης...

Ζεῦ ἄνα Δωδωναῖε Πελασγικὲ τηλόθι ναίων 

Δωδώνης μεδέων δυσχειμέρου... 

(Ιλιάδα, ραψ. Π, 233-234

Η προσευχή του Αχιλλέα στο Δωδωναίο Δία)

Ω Δία, θεέ Πελασγικέ, που μακριά μας μένεις, 

άρχοντα της βαρυχείμωνης Δωδώνης...  (μετάφραση Νικήτα  Παρίση)

Δία, θεέ Πελασγικέ, προστάτη στην Δωδώνην
πέρα την κακοχείμωνην... (μετάφραση Ιάκωβου Πολυλά)

πηγή εικόνας

Στον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης, όπου σύμφωνα με τη μυθική παράδοση κατοικούσαν η Διώνη και ο Δίας, στην αγκαλιά του Τόμαρου, η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Ιωαννιτών υπό την μουσική διεύθυνση του Φοίβου Παπαδόπουλου, ερμήνευσε χθες βράδυ τα έργα: 

Εισαγωγή στον  Έγκμοντ, του Λ. β. Μπετόβεν  και 

Συμφωνία Αρ. 41 του Διός, του Β. Α. Μότσαρτ

Παρά την απογευματινή βροχή και τα βαριά σύννεφα της ημέρας, ο Δωδωναίος Δίας, εισάκουσε και τις δικές μας προσευχές και ευνόησε τη χθεσινή βραδιά ποικιλοτρόπως. Εδώ ακούγεται ένα μικρό απόσπασμα της βραδιάς από το τέταρτο μέρος της τελευταίας Συμφωνίας του Μότσαρτ, Συμφωνία Αρ. 41, που είναι αφιερωμένη στο Δία.

Το τέταρτο μέρος είναι ένα υπέροχο κομμάτι, συνδυασμός των αντιθέτων, που με την εναλλαγή τους ενεργοποιούν τη ζωή μας,  της δίνουν ρυθμό, την κάνουν πολύχρωμη και αρμονική.

Όπως ακούστηκε στο προλόγισμα της βραδιάς, "σ` αυτό το τέταρτο μέρος, το σκληρό διαδέχεται το απαλό, το μπαρόκ συναντάει το κλασικό ύφος.  Ακούγονται πέντε διαφορετικά θέματα και κάθε θέμα παίζεται και από άλλη ομάδα οργάνων της ορχήστρας. Μετά το θάνατο του συνθέτη, ο μάνατζέρ του ονόμασε τη Συμφωνία, του Διός, για την ισορροπία της δομής και για το υψιπετές του ύφους".

Για την Εισαγωγή στον  Έγκμοντ, του Λ. β. Μπετόβεν, ειπώθηκε ότι είναι ένα έργο που γράφτηκε για να τιμήσει τον Έγκμοντ, έναν ήρωα που αποκεφάλισαν στη Φλάνδρα το 1568 ισπανοί κατακτητές, γιατί τους αντιστάθηκε. Ο Έγκμοντ, παρότι μπορούσε να φύγει και να γλιτώσει τη θυσία, παρέμεινε.  Στα μέρη της υπέροχης Εισαγωγής διακρίνονται ο αγώνας, η αμφιβολία, η θυσία και ο θρίαμβος των ιδανικών.

Καλοκαιρινές εκδηλώσεις του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Ιωαννιτών

Πρόγραμμα Ιουλίου-Αυγούστου 2013

Την Παρασκευή 5 Ιουλίου, η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Ιωαννιτών υπό την μουσική διεύθυνση του Φοίβου Παπαδόπουλου, εμφανίζεται στον Αρχαιολογικό Χώρο της Δωδώνης σε μια βραδιά με έργα που είχε ερμηνεύσει, αποσπώντας θετικές κριτικές από το κοινό, και στην αίθουσα «Β. Πυρσινέλλας» του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Ιωαννιτών, κατά την πανηγυρική συναυλία για τον εορτασμό των Ελευθερίων της πόλης μας, στις 20 Φεβρουαρίου 2013, παρουσία του Πρόεδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Καρόλου Παπούλια.

Πρόκειται για τα έργα: Εισαγωγή στον  Έγκμοντ, του Λ. β. Μπετόβεν,  και τη Συμφωνία Αρ. 41 του Διός , του Β. Α. Μότσαρτ.

Η εκδήλωση, που είναι ενταγμένη στον κύκλο εκδηλώσεων 100 Χρόνια Ελεύθερα Γιάννενα, διοργανώνεται σε συνεργασία με τη ΙΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, και είναι με ελεύθερη είσοδο για το κοινό.

 Ώρα έναρξης 9:30 μ.μ.

Πηγή

 

"Το αμάρτημα της μητρός μου" του Γεωργίου Βιζυηνού

Ένα από τα σημαντικότερα διηγήματα της νεοελληνικής πεζογραφίας, "Το αμάρτημα της μητρός μου" του Γεωργίου Βιζυηνού, παρουσιάζει το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων το φετινό καλοκαίρι. Το αμάρτημα της μητρός μου θα παρουσιαστεί σε καλοκαιρινή περιοδεία στην Ήπειρο και σε καταξιωμένα φεστιβάλ όλης της χώρας. Η επίσημη πρεμιέρα θα δοθεί την Τετάρτη, 10 Ιουλίου, στο υπαίθριο θέατρο της ΕΗΜ στα Ιωάννινα. Η παράσταση θα αρχίσει στις 9.30΄ το βράδυ και οργανώνεται σε συνεργασία με το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών. 

Θεατρική προσαρμογή – σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης

Μουσική – Στίχοι: Βαγγέλης Γιαννάκης
Ηθοποιοί: Κωνσταντίνος Γιανακόπουλος, Ρένα Κυπριώτη
Σκηνικός χώρος – φωτισμοί: Δήμος Αβδελιώδης

Βοηθοί σκηνοθέτη: Γιώργος Νικοπούλος, Αθηνά Ζώτου

Πηγή

Βιβλιοπωλείο Αναγνώστης – Γνωριμία με το συγγραφέα και μπλόγκερ Νίκο Σαραντάκο

πηγή εικόνας: βιβλιοπωλείο Αναγνώστης

Συνέντευξη του Νίκου Σαραντάκου στην εφημερίδα Ηπειρωτικός Αγών.

Μουσικοποιητική παράσταση «Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ - ΑΠ` ΕΞΩ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΑ», από την ομάδα «ΚΑΒΑΦΗΣ» του Πολιτιστικού Συλλόγου Άνω Σύρου

Η παρουσίαση της νέας ποιητικής σύνθεσης του Τίτου Πατρίκιου "Σε βρίσκει η ποίηση", στα Γιάννενα

πηγή εικόνας

Εξαιρετικά ευχάριστος και προσηνής, με ζεστό χαμόγελο και χιουμοριστική διάθεση, ο διακεκριμένος ποιητής Τίτος Πατρίκιος συνομίλησε με τους Γιαννιώτες και διάβασε ποιήματά του, κατά την πρόσφατη παρουσίαση στα Γιάννενα της νέας ποιητικής σύνθεσης με τον τίτλο "Σε βρίσκει η ποίηση". Ο ποιητής δήλωσε ότι είναι ιδιαίτερα συνδεμένος με  τα Γιάννενα και την Ήπειρο, γοητευμένος από το  Ηπειρώτικο τοπίο, πάρα πολύ συγκινημένος και "ενθουσιαστικά κατάπληκτος" με την υποδοχή που του επεφύλαξαν οι Γιαννιώτες. Είναι ενδεικτικό ότι αρκετοί παρέμειναν υπομονετικά όρθιοι μέχρι το τέλος της εκδήλωσης.

Ο Πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου κ. Μωυσής Ελισάφ, μίλησε εύληπτα και περιεκτικά για το ποιητικό έργο του Τίτου Πατρίκιου και ιδιαίτερα για τη νέα του συλλογή "Σε βρίσκει η ποίηση" (τη 16η από το 1954). Είναι, όπως είπε, μια μικρή συλλογή, εννέα σχεδόν ισόστιχων ενοτήτων, που όλες έχουν καταληκτικό στίχο αλλά και σταθερό σημείο αναφοράς τον τίτλο της συλλογής: Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση, οι πρώτες οχτώ και: Εκεί απάνω η ποίηση βρίσκει τον καθένα μας, η ένατη και τελευταία. Ο στίχος φαντάζει περισσότερο σαν σταθερό αιτιατό αιτιών που βρίσκονται στο κύριο σώμα του ποιήματος. Ο τόνος όμως, δε βρίσκεται σ` αυτόν τον καταληκτικό στίχο αλλά στο σώμα του ποιήματος, που είναι δομημένο από γνώριμες στον καθένα αντιθέσεις μιας πραγματικότητας που όλοι μας βιώνουμε.
Όλες οι ενότητες είναι μια αναδρομή στο παρελθόν, ένας εκ βαθέων διάλογος με τα περασμένα και μάλιστα στο φόντο μιας κρίσης. Είναι η ώρα που ο άνθρωπος έκπληκτος διαπιστώνει ότι τα:

πράγματα που έλεγες δεν θα συμβούν ποτέ
και τώρα συμβαίνουν μπρος στα μάτια σου

Αναπόφευκτα λοιπόν διερωτάται. Γιατί. Είναι η κρίσιμη ώρα της συνειδητοποίησης και της ταυτόχρονης αφύπνισης για τον ποιητή. Είναι η ώρα της εκ βαθέων κριτικής και αυτοκριτικής, που επιβάλλει μια νέα κατεύθυνση. Αυτή την ώρα του δρόμου της Δαμασκού για τον ποιητή, τώρα που από Σαύλος γίνεται Παύλος, τον βρίσκει η ποίηση προκειμένου να ξαναδεί από την αρχή τα πράγματα.
Ολόκληρη η ομιλία του κυρίου Ελισάφ.

Για τον ποιητή και το σύνολο της ποιητικής δημιουργίας του μίλησε διεξοδικά και ο κ. Παναγιώτης Νούτσος, Καθηγητής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Στην  πρόσφατη ποιητική συλλογή του Τίτου Πατρίκιου, "η ποίηση", όπως είπε, "είναι ένας διαρκής παραγωγός αντιδότων",  "υπάρχει ένα διαρκές αναστοχαστικό πεδίο της απορίας, για να οδηγηθούμε στην ανάγκη της ποίησης ως αντιδότου". 
Ολόκληρη η ομιλία του κυρίου Νούτσου.     

Η  καλή μας συνάδελφος  Νίκη Ζούκη διάβασε αποσπάσματα  της συλλογής. Παραθέτω ενδεικτικά την ανάγνωση της πέμπτης ενότητας. (Όλες οι αναγνώσεις της Νίκης ακούγονται στο προηγούμενο ηχητικό αρχείο).

V

Εκεί που σκάβεις μέσα σου γι` άλλη μια φορά

τώρα χωρίς να σταματάς στη δεύτερη βαθμίδα της καθόδου

που ψάχνεις για τη χαμένη βαθιά στη μνήμη αρχή

που αποστρέφεις το βέμμα από την εκκρεμότητα του τέλους

που ανακαλύπτεις πως δεν είσαι όσο αθώος νόμιζες

πως είχες και συ διπλά λόγια και φερσίματα

πως καταδίκαζες τη βία των άλλων δικαιώνοντας τη δική σου

εκεί που παραδέχεσαι πως κάποιων θέλησες το χαμό

που υποψιάζεσαι ότι και κοντινοί σου θέλησαν τον δικό σου

που μάταια προσπαθείς να θεραπεύσεις παραλείψεις

που τις επαναφέρεις συνεχώς πιο ενοχικές, πιο αγκαθωμένες

εκεί που γελάς με την απόπειρά σου να εξαγνιστείς

κι έπειτα την παίρνεις πιο σοβαρά και λες

πως κάποτε αντίκρυσες στ` αληθινά τον θάνατο

πως τίποτα δεν αποκάλυψες σε καμιάν ανάκριση

πως δεν έστειλες απόκρυφες εκθέσεις, δεν θεοποίησες ηγέτες

δεν εγκωμίασες έναν ισχυρό για να σε πάρει στην αυλή του

εκεί που νομίζεις ότι βρήκες απάντηση σε όλα

κι ύστερα βλέπεις τι πρόβλημα έχουν οι απαντήσεις

πόσο γρήγορα γεννούν χιλιάδες νέα ερωτήματα...

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

Τίτος Πατρίκιος, Σε βρίσκει η ποίηση, Κίχλη, 2012

Στη γέφυρα επκοινωνίας με τον κοινό, που στήθηκε στη συνέχεια, διατυπώθηκαν ερωτήσεις στις οποίες ο ποιητής απάντησε διεξοδικά.

• Τι συγκροτεί τις λεγόμενες "σημειώσεις" για το επόμενο βήμα;
• Υπάρχει ένας απολογισμός στο τελευταίο έργο;
•  Πώς μπορεί να βοηθήσει η ποίηση τον άνθρωπο σε συνθήκες κρίσης σαν τη σημερινή;   
• Ο Πλάτωνας έχει πει πολλά για την ποίηση.  Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι η σχέση φιλοσοφίας και ποίησης;  
• Με ποιο τρόπο θα μπορούσε ο εκπαιδευτικός να προσεγγίσει καλύτερα ένα ποίημα του Τίτου Πατρίκιου που ανθολογείται στα σχολικά εγχειρίδια;  Μπορεί να δοθεί κάποια "συμβουλή"  από τον ίδιο τον ποιητή;  
• Υπάρχουν υλικά σήμερα με τα οποία γράφεται η ποίηση;  
• Κάνοντας αναφορά στον Νίκο Θέμελη και με αφορμή τη φράση του ότι "ο μεγαλύτερος αντίπαλος είναι ο ίδιος σου ο εαυτός", διατυπώθηκε το ερώτημα κατά πόσο είναι εύκολο το επόμενο βήμα.  
• Γιατί, ενώ έχετε ένα ζηλευτά φωτεινό πρόσωπο, σκοτεινιάζετε όταν μιλάτε για το σήμερα;   
• Ποια είναι η άποψη του Τίτου Πατρίκιου για την ποιητική παραγωγή στην Ελλάδα σήμερα;   

Στο τέλος της εκδήλωσης ο ποιητής διάβασε ποιήματά του από παλιότερες ποιητικές συλλογές.

Όπως είπε και ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Ιωαννίνων κ. Αναγνώστου Γιάννης στο καλοσώρισμα του Τίτου Πατρίκιου, «αντλούμε δύναμη από την ταπεινοφροσύνη του, είμαστε ευγνώμονες για όσα μας προσφέρει, είναι ο οπλισμός μας για την αντιμετώπιση της καθημερινότητάς μας, της ζωής μας".

Παρουσίαση της νέας ποιητικής σύνθεσης του Τίτου Πατρίκιου "Σε βρίσκει η ποίηση", στα Γιάννενα

Πηγή εικόνας

Κριτικές - Παρουσιάσεις

Τετάρτη, 6 Φεβρουαρίου 2013, στις 8:30 μ.μ.
στην Αίθουσα Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος
Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας
Ελεύθερη είσοδος 

Ομιλητές: Μωυσής Ελισάφ, Πρόεδρος Πνευματικού Κέντρου Ιωαννίνων,

                 Παναγιώτης Νούτσος, Καθηγητής Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Διοργάνωση: Σύνδεσμος Φιλολόγων Ν. Ιωαννίνων – Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ιωαννιτών

Ποιος είναι ο ρόλος της ποίησης σήμερα;

Ο Τίτος Πατρίκιος απαντά: "Η ποίηση μπορεί να παίξει έναν πολύ σημαντικό ρόλο για την αντιμετώπιση της κρίσης. Την αποκατάσταση της ανθρώπινης επικοινωνίας, της ανθρώπινης συνεπαφής, της ανθρώπινης αλληλεγγύης. Να φύγουμε από τη μοναξιά στην οποία μας είχε ρίξει η περίοδος της ευμάρειας και μέσω της ποίησης να αναγνωρίσει ξανά ο καθένας το διπλανό του και τον εαυτό του".

Ένα ποίημα του Τίτου Πατρίκιου που γράφτηκε το 1957 -όταν ήταν 29 χρονών- αλλά είναι εξαιρετικά επίκαιρο είναι το Στίχοι, 2  από τη συλλογή "Μαθητεία 1952-1962".

Στίχοι που κραυγάζουν
στίχοι που ορθώνονται τάχα σαν ξιφολόγχες
στίχοι που απειλούν την καθεστηκυία τάξη
και μέσα στους λίγους πόδες τους
κάνουν η ανατρέπουν την επανάσταση,
άχρηστοι, ψεύτικοι, κομπαστικοί,
γιατί κανένας στίχος σήμερα δεν ανατρέπει καθεστώτα
κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες…
(Π ο ι ε ς  μ ά ζ ε ς;… Μεταξύ μας τώρα
π ο ι ο ι σκέφτονται τις μάζες;…
Το πολύ: μια λύτρωση ατομική -αν όχι ανάδειξη!...)
Γι` αυτό κι εγώ δεν γράφω πια
για να προσφέρω χάρτινα ντουφέκια,
όπλα από λόγια φλύαρα και κούφια!
Μόνο μιαν άκρη της αλήθειας να σηκώσω
να ρίξω λίγο φως στην πλαστογραφημένη μας ζωή-
όσο μπορώ, κι όσο κρατήσω!...

"Α, Τίτο μου, ένα μεγάλο κομμάτι φως λυώνει έξω απ` τη λύπη των ανθρώπων - καθώς ένα κομμάτι πάγος αφημένο στην πόρτα του εργένη που πέθανε. Και γράφουμε, Τίτο μου, έτσι για να μη λυώνει άχρηστο τούτο το φως..."

"Μα τι τα θέλεις, Τίτο μου, μας χρειάζεται η φωνή -ναι, ναι η φωνή- η ορισμένη, η συγκεκριμένη φωνή. Όσο τέλεια κι αν είναι η συνεννόηση μες στη σιωπή, όσο κι αν η συνεννόηση εξαντλεί τη σιωπή, δεν πρέπει να το ξεχνάμε πως η σιωπή συχνά εξαντλεί τη συνεννόηση..."

Αυτά του έγραφε ο Γιάννης Ρίτσος σε ταχυδρονικά δελτάρια το 1953 μετά την επιστροφή του από το στρατόπεδο του Αη-Στράτη στην Αθήνα. Ο Τίτος Πατρίκιος ήταν ακόμα στον Αη-Στράτη. Δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ, τ. 169-170, άνοιξη - καλοκαίρι 2009.

Σημείωση: Τα ηχογραφημένα αρχεία προέρχονται από την εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος "Απόστροφος", που επιμελείται και παρουσιάζει ο δημοσιογράφος Ζαχαρίας Σώκος.

Η παρουσίαση της νέας ποιητικής συλλογής του Μιχάλη Γκανά "Άψινθος", στα Γιάννενα

Η ανάρτηση αφιερώνεται στην αγαπημένη μου συνάδελφο Μαρία και στον καλό μου φίλο Διονύση, που περιμένουν τις εντυπώσεις μου από την παρουσίαση της νέας ποιητικής συλλογής του Μιχάλη Γκανά "Άψινθος" στα Γιάννενα.

πηγή εικόνας

Τα Γιάννενα τίμησαν τον ποιητή Μιχάλη Γκανά σε μια ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα κατά την παρουσίαση της τελευταίας ποιητικής συλλογής του με τον τίτλο "Άψινθος", την Τετάρτη 9/1/2013, αποδεικνύοντας έτσι τη μεγάλη αναγνωστική απήχηση του Ηπειρώτη ποιητή στο κοινό των Ιωαννίνων. Ο Μιχάλης Γκανάς, ποιητής της λεγόμενης γενιάς του `70,  αποτελεί μια από τις πιο ισχυρές φωνές όχι μονάχα της γενιάς του αλλά και της νεότερης ελληνικής ποίησης. 

Θα προσπαθήσω να συνοψίσω τα βασικά σημεία της ομιλίας του ποιητή και κριτικού της λογοτεχνίας Θανάση Μαρκόπουλου, ο οποίος παρουσίασε τον Μιχάλη Γκανά και τη νέα ποιητική σύνθεσή του.

Ο Μιχάλης Γκανάς, με την  πρόσφατη ποιητική συλλογή η οποία τιτλοφορείται  Άψινθος, μας έδωσε μια ενδιαφέρουσα ποιητική σύνθεση και ορισμένα από τα καλύτερα ποιήματα που έγραψε μέχρι τώρα. Η συλλογή διακρίνεται τόσο για τη θεματική της στροφή (ο ποιητής περνάει σε ένα μείζoν ζήτημα του καιρού μας) όσο και για τις συνθετικές της προθέσεις (ανάπτυξη ενός θέματος με άτιτλα ποιήματα). 

Άψινθος λέγεται συνήθως το φυτό η αψιθιά, από το οποίο βγαίνει το αψέντι, το ποτό των καταραμένων Γάλλων ποιητών του 19ου αιώνα. Από την άποψη αυτή, θα μπορούσε να εικάσει κανείς ότι ο τίτλος υποδηλώνει την έκσταση που προκαλείται από την ανάγνωση των ποιημάτων της συλλογής.  Άψινθος εν προκειμένω, είναι το αστέρι της Αποκάλυψης, που πέφτοντας στη γη δηλητηριάζει τα νερά και πεθαίνουν οι άνθρωποι.

και το όνομα του αστέρος λέγεται ο Άψινθος^. και εγένετο το τρίτον των υδάτων εις άψινθον, και πολλοί των ανθρώπων απέθανον εκ των υδάτων, ότι  επικράνθησαν.

Αποκάλυψις Ιωάννου 8.10-11

Ο τίτλος υποβάλλει το θέμα της συλλογής, που δεν είναι άλλο από την οικολογική κρίση, η οποία οφείλεται στο καταναλωτικό μοντέλο που υιοθετήθηκε μεταπολεμικά από τις λεγόμενες κοινωνίες της αφθονίας και συνιστά έκφραση της ύβρης που διαπράττει ο άνθρωπος απέναντι στη φύση, προκαλώντας ο ίδιος τη μοίρα του. Η καταστροφή που απειλεί τον πλανήτη είναι ένα ζήτημα που ευλόγως κινητοποιεί τους ευαίσθητους ανθρώπους σε όλον τον κόσμο, καλλιτέχνες και μη.

Η έκδοση μοιράζεται σε δύο μέρη, τα οποία συνίστανται από τρεις και μία ενότητες αντίστοιχα.  Οι τρεις πρώτες ενότητες αναφέρονται στην απειλούμενη φύση και τις ευθύνες του ανθρώπου. Ιδού ένα παράδειγμα που αφορά την καταστροφή του περιβάλλοντος και τον αντίκτυπό του στον ψυχισμό του ποιητή.

Προσφάτως τεχνητή βροχή

εσχάτως όξινη βροχή

προσεχώς κά-τά-κλύ-σμός.

Κατά ζεύγη τα ζώα

κατά μόνας τα φυτά

κατά κρημνού οι άνθρωποι - αγεληδόν.

Κατά μάνα κατά κύρη.

Τρέχουν τα δάκρυα βροχή.

Βροχή μου.

Βροχούλα μουσκεμένη.

Έκφραση ποικιλόμορφη, αλλεπάλληλες επαναφορές, αιχμηρή κριτική, τρυφερός λυρισμός.

Ένα άλλο παράδειγμα αναφέρεται ευθέως στους ενόχους της κρίσης και αποκαλύπτει την αναισθησία τους μέσα από τον περιπαικτικό χειρισμό του "δεν", τις επαναλήψεις και τις συγκοπές του.

Αυτοί παιδί μου δεν
δεν σου χαρίζουν ούτε τη νύστα τους
όλο δεν και δεν και δέν-
τρο δεν φύτεψαν τα χέρια τους
δεν χάιδεψαν σκυλί γατί πουλάκι πληγωμένο
γυναίκα άσχημη και στερημένη.

Κι ένα τελευταίο παράδειγμα που αποδίδει εύστοχα τη μετάβαση από την ελευθερία της φυσικής ζωής στη σκλαβιά της βιομηχανικής. Έξοχος συνδυασμός αρχέτυπων και σύγχρονων εικόνων. Αιφνίδιο πέρασμα των αλόγων από τη φύση στην ιπποδύναμη του αυτοκινήτου. Ρυθμός επιταχυνόμενος, αντίστοιχος της κίνησης των αλόγων. 

Χαμηλή πτήση με ελικόπτερο πάνω από τη Δρακόλιμνη της Τύμφης. Καταπράσινο οροπέδιο ανάμεσα σε χιονισμένα βουνά. Στην όχθη της λίμνης ένα άλογο πυρρό ξεδιψάει.  Αλαφιάζεται. Τρέχει. Τρέχουν μαζί του και τ` άλλα λευκά φαιά πυρρά σίβα μαύρα εκατόν πενήντα άλογα κάτω από ένα καπό στον δρόμο Ιωαννίνων-Κοζάνης.

Όλες οι ενότητες εισάγονται με μότο, εκτεταμένα τα περισσότερα, κάτι που ο ποιητής δε συνήθιζε άλλοτε. Και στις τρεις πρώτες ενότητες τα ποιήματα καταλαμβάνουν τη δεξιά σελίδα, ενώ στην αριστερή παρατίθενται φράσεις ή  μικρές προτάσεις από την Αποκάλυψη του Ιωάννη, οι οποίες προσημαίνουν το επερχόμενο τέλος του κόσμου ή προϊδεάζουν για το θέμα του ποιήματος που ακολουθεί.  Εύστοχη θεωρείται η ιδέα να αντικριστεί ο ποιητικός λόγος με το βιβλικό αλλά και να συναρμοστεί με τα καίρια μότο αγαπημένων δημιουργών, δένοντας έτσι με την παράδοση της γραφής και της ανθρώπινης αγωνίας. Επιπλέον, στη συλλογή αυτή ο Γκανάς, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού,  αποκαλύπτει τις συγγραφικές του αγάπες και διαλέγεται απροκάλυπτα με κείμενα αγαπημένων δημιουργών, που έχουν τη μορφή δηλωμένων παραθεμάτων και υπαινιγμών όπως: Σολωμός (ανάκουστο κιλαϊδισμό και λιποθυμισμένο, στίχος από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους), Σεφέρης (κατάργησαν τα μάτια τους, από τους στίχους του Σεφέρη στο "Επί σκηνής Ε", Τρία κρυφά ποιήματα), Ελύτης (δεν έπιασαν με τα ρουθούνια τους / το άοσμο άνθος του θανάτου, από τους στίχους του Ελύτη Άοσμος κι όμως πιάνεται / Όπως άνθος από τα ρουθούνια / Ο θάνατος, "A pallida morte", Τα Ελεγεία της Οξώπετρας), Καρούζος, Δημουλά, Νάσος Θεοφίλου, Μπράβος κ.ά.

Η τελευταία, εκτός οικολογικού πλαισίου ενότητα, αναφέρεται απλώς σε πρόσωπα αγαπημένα, ζωντανά και πεθαμένα και έρχεται, κατά τα λεγόμενα του ποιητή, να αντισταθμίσει με τη φωτεινότητα της αγάπης τη σκοτεινότητα της κρίσης.

 Η δόμηση της συλλογής, όπως την απέδωσα σχηματικά με έναν εννοιολογικό χάρτη.

Στο τέλος της παρουσίασης απολαύσαμε το  Νίκο Ξυδάκη, που τραγούδησε παλιότερα και νεότερα μελοποιημένα ποιήματα του Μιχάλη Γκανά αλλά και όσα έγραψε τις τελευταίες μέρες, όπως μας είπε, από την  Άψινθο. 

Δανείζομαι το κλείσιμο της ανάρτησης από το προλόγισμα του  Μωυσή Ελισάφ, Πρόεδρου του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Ιωαννιτών.

Σ` αυτή την ώρα της μεγάλης κρίσης, μέσα από τον ποιητή βλέπουμε τη χώρα μας,

με μαύρο Fiat νευρικό και πειραγμένο
σφήνες και προσπεράσματα κι εντέλει σφηνωμένο

ανάμεσα στους μπροστινούς τροχούς.

Παρουσίαση της νέας ποιητικής συλλογής του Μιχάλη Γκανά "Άψινθος", στα Γιάννενα

 

Το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ιωαννιτών παρουσιάζει τη νέα ποιητική συλλογή του Μιχάλη Γκανά, Άψινθος την Τετάρτη, 9 Ιανουαρίου 2013 και ώρα 8.30 μ.μ. στην αίθουσα "Β. Πυρσινέλλας" (Αγίας Μαρίνας 55).
Ομιλητές: ο Θανάσης Μαρκόπουλος και ο ποιητής.  

Θα προλογίσει ο Μωυσής Ελισάφ, Πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Ιωαννιτών. 

Ο ποιητής θα απαγγείλει παλαιότερα και νεότερα ποιήματά του από τη συλλογή Άψινθος

Ο συνθέτης Νίκος Ξυδάκης θα ερμηνεύσει συνθέσεις του πάνω σε ποίηση Μιχάλη Γκανά.

Άψινθο τιτλοφορεί ο ποιητής  Μιχάλης Γκανάς μια μεγάλη ποιητική του σύνθεση με ποιήματα που έχουν αφορμή τον κλονισμό της φύσης αλλά και τη σύγχρονη κρίση, όπως τη "διαβάζει" ένας ποιητής.

"Άψινθος είναι ένα αστέρι που αναφέρεται στην Αποκάλυψη, το οποίο πέφτει από τον ουρανό, δηλητηριάζει τα νερά και πεθαίνουν οι άνθρωποι επειδή "επικράνθησαν" λέει ο Μιχάλης Γκανάς. "Είναι όμως και το φυτό, η αψιθιά, από το οποίο βγαίνει το αψέντι, το ποτό των καταραμένων ποιητών, του Μποντλέρ και των φίλων του. Λένε ότι στα ουκρανικά άψινθος ονομάζεται το Τσερνόμπιλ. Είναι άραγε αλήθεια;".

"Όσα γίνονται με τη φύση μας απασχολούν. Το λιώσιμο των πάγων, το πρόβλημα της πανίδας και της χλωρίδας. Άψινθος είναι το αρωματικό φυτό και από την άλλη είναι η απειλή που έρχεται από μακριά την οποία, όπως θα καταλάβει, ελπίζω, ο αναγνώστης, εμείς την προετοιμάζουμε".

"Είναι κι ένα συμβολικό μήνυμα γι' αυτό που ζούμε τώρα, για την καταστροφή που έρχεται. Αναφέρω ένα χαρακτηριστικό ποίημα: 

Αυτοί παιδί μου δεν
δεν σου χαρίζουν ούτε τη νύστα τους
όλο δεν και δεν και δέν-
τρο δεν φύτεψαν τα χέρια τους
δεν χάιδεψαν σκυλί γατί πουλάκι πληγωμένο
γυναίκα άσχημη και στερημένη
αυτοί παιδί μου δεν
δεν δίνουν τ` Αγγέλου τους νερό
δεν άκουσαν ποτέ
ανάκουστο κιλαϊδισμό και λιποθυμισμένο
δεν έπιασαν με τα ρουθούνια τους
το άοσμο άνθος του θανάτου
δεν είδαν-κατάργησαν τα μάτια τους-
μια πιπεριά να γίνεται λιμπελούλα
αυτοί παιδί μου δεν
δεν ξέρουν δεν αγαπούν
ξέρουνε μόνο ν` απαιτούν
περισσότεραπερισσότεραπερισσότερα περί-
που έτσι γράφεται το μέλλον μας. 

"Αφορά πολλούς", σημειώνει με νόημα ο ποιητής.

Από συνέντευξη του Μιχάλη Γκανά στο Γιάννη Μπασκόζο, εφημ. Το Βήμα (07/10/2012 )