Η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα και τη Γλωσσική Εκπαίδευση: Ηλεκτρονικά Λεξικά και Σώματα Κειμένων

(συνέχεια του αφιερώματος)
Στο περιβάλλον της Πύλης για την ελληνική γλώσσα περιλαμβάνονται:

• Ηλεκτρονικά λεξικά και σώματα κειμένων
• Θεωρητική έρευνα και μελέτη της ελληνικής γλώσσας
• Νέα ελληνική γλώσσα, διδασκαλία - εκπαίδευση
  
• Η διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης / ξένης γλώσσας
• Νεοελληνική λογοτεχνία
• Μεσαιωνική ελληνική γλώσσα
• Αρχαία ελληνική γλώσσα και γραμματεία
• Υπηρεσίες ενημέρωσης και υποστήριξης του κοινού (λειτουργεί υπηρεσία συνεχούς ενημέρωσης του κοινού μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για συνέδρια, ημερίδες και επιστημονικές συναντήσεις, δημοσιεύματα στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο. 'Οποιος γράφεται συνδρομητής λαμβάνει αυτόματα, κάθε Παρασκευή, το Ενημερωτικό Δελτίο με το ηλεκτρονικό του ταχυδρομείο).
  

Ο Χάρτης Πλοήγησης (τρίτο εικονίδιο πάνω δεξιά), προσφέρει εύκολη πρόσβαση σε όλες τις ενότητες.

Ηλεκτρονικά Λεξικά και Σώματα Κειμένων

Πρόκειται για ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο περιβάλον που περιλαμβάνει εργαλεία γλωσσικής τεχνολογίας που συνεργάζονται μεταξύ τους.

Α. Ηλεκτρονικά Λεξικά

Υπάρχουν 4 ηλεκτρονικά λεξικά και ένα λεξικό γλωσσολογικών όρων, για την κατανόηση όρων που χρησιμοποιούνται σήμερα στα σχολικά βιβλία της γλώσσας.

Ηλεκτρονικά λεξικά

• Λεξικό της κοινής νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη)
  
• Αντίστροφο λεξικό (Αναστασιάδη-Συμεωνίδη)
  
• Ελληνο-αγγλικό λεξικό (Γεωργακά)
• Επιτομή λεξικού Κριαρά

Πατήστε εδώ για να ακούσετε τον ίδιο τον Ε. Κριαρά να μιλά για το λεξικό του και εδώ για περισσότερες συνεντεύξεις.

Στα λεξικά αυτά υπάρχουν δυνατότητες:

1. Απλής αναζήτησης λήμματος.
2. Αναζήτησης συνόλου λημμάτων ( μπορείτε να πληκτρολογήσετε μέρος του λήμματος, χρησιμοποιώντας τον αστερίσκο * για το υπόλοιπο. Η επιλογή αυτή είναι χρήσιμη, όταν θέλετε να ζητήσετε ομάδες λέξεων που περιέχουν το μόρφημα ή την ακολουθία χαρακτήρων που πληκτρολογείτε. Π.χ. *ισμός (όλες οι λέξεις που λήγουν σε «ισμός»): ανιμισμός, κρατισμός, υλισμός κλπ., κ*ισμός (όλες οι λέξεις που αρχίζουν από «κ» και λήγουν σε «ισμός»): κλασικισμός, κομμουνισμός, κρατισμός κλπ.
3. Παράλληλης αναζήτησης (αναζήτησης λήμματος σε περισσότερα από ένα λεξικά) και
   
4. Σύνθετης αναζήτησης, δηλαδή αναζήτησης με το συνδυασμό κριτηρίων. Τα κριτήρια λειτουργούν συζευκτικά: όσα πιο πολλά κριτήρια δώσουμε τόσο λιγότερα λήμματα θα εμφανιστούν, γιατί ζητάμε λήμματα που να ικανοποιούν ΟΛΑ τα κριτήρια που εισάγονται. Παράδειγμα: Μπορείτε να βρείτε λέξεις της ελληνικής, που ανήκουν στο σημασιολογικό πεδίο του αθλητισμού και προέρχονται από την αγγλική και αντίστοιχες λέξεις που προέρχονται από την τουρκική. Μια ανάλογη αναζήτηση στο σημασιολογικό πεδίο της διατροφής θα μας δώσει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα, διευκολύνοντας έτσι την αναζήτηση των αιτίων που οδηγούν στη δυσαναλογία αυτή και τη σύνδεση της γλώσσας με την ιστορία. Τα βασικά κριτήρια στη σύνθετη αναζήτηση είναι: η γραμματική κατηγορία του λήμματος, το κλιτικό παράδειγμα στο οποίο εμπίπτει, η ετυμολογία του, το σημασιολογικό πεδίο όπου ανήκει κ.ά.).
5. Επιλογής και προβολής των λημμάτων. Σας δίνεται η δυνατότητα να επιλέξετε από τα αποτελέσματα κάθε αναζήτησης μόνο τα λήμματα που θέλετε να κρατήσετε και να προβάλετε. Αυτό γίνεται επιλέγοντας το σχήμα του καλαθιού που βρίσκεται αριστερά του κάθε λήμματος που σας ενδιαφέρει. Στη συνέχεια, μπορείτε να προβάλετε το σύνολο από την επιλογή «καλάθι - προβολή».
6. Επιλογής του τρόπου εμφάνισης των λημμάτων. Υπάρχει δυνατότητα επιλογής εναλλακτικών μορφών στην εμφάνιση των λημμάτων (σύντομη, περισσότερο ανεπτυγμένη, περισσότερο ευδιάκριτη). Ο χρήστης έχει πρόσβαση σε αυτές μέσω τριών μικρών κουμπιών στο δεξί πάνω μέρος της σελίδας.
   

Επίσης, το υλικό του Λεξικού της Νέας Ελληνικής και οι προσφερόμενες δυνατότητες αναζήτησης σε αυτό επιτρέπουν τη δημιουργία διδακτικών δραστηριοτήτων που αποβλέπουν στην απόκτηση επίγνωσης σχετικά με το μορφολογικό σύστημα παραγωγής της νέας ελληνικής. Συγκεκριμένα, στο λημματολόγιο του ΛΚΝ, εκτός από πλήρη λεξήματα, καταχωρίζονται και μορφήματα που αποτελούν συστατικά για τη δημιουργία λεξημάτων, δηλαδή προθήματα (π.χ. δυσ-, ξε-, ανα-), επιθήματα (π.χ. -ισμός, -τήρας) ή συνθετικά (π.χ. τεχνο-, οικο-, -δοτώ, -δόχος). Στο σώμα κειμένων οι λέξεις αυτές εμφανίζονται σε πλαίσιο αυθεντικής χρήσης.
Βοήθεια για τα λεξικά της Πύλης θα βρείτε εδώ.

Β. Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων

Το Σώμα Νέων Ελληνικών Κειμένων αποτελείται κατά το μεγαλύτερο μέρος του από κείμενα δημοσιογραφικού λόγου (εφημερίδες "Μακεδονία" και "τα Νέα") και εκπαιδευτικού λόγου (διδακτικά βιβλία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου).
Τα κείμενα των εφημερίδων είναι ομαδοποιημένα κατά θεματική ενότητα και κειμενικό είδος και τα κείμενα των διδακτικών βιβλίων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου κατά θεματική ενότητα, κειμενικό είδος και κειμενικό τύπο.
Μπορείτε να αναζητήσετε το υλικό σας σε ένα μόνο (π.χ. εφημερίδα τα "Νέα") ή σε όλα τα σώματα (παράλληλη αναζήτηση) και να το προβάλλετε σε επίπεδο πρότασης, περιόδου λόγου (πατώντας στην επιλογή ολόκληρη πρόταση) ή ολοκλήρου του άρθρου (πατώντας στην επιλογή του κειμένου, αριστερά), στο οποίο εμφανίζεται η συγκεκριμένη λέξη.
Παράδειγμα: Στη σύνθετη αναζήτηση και με κριτήριο το κλιτικό παράδειγμα με τον κωδικό Ε12, στον οποίο ανήκουν όλες οι επιμέρους περιπτώσεις αρχαιόκλιτων μετοχών, παίρνουμε στα αποτελέσματα λίστες λέξεων (80 εγγραφές), που χαρακτηρίζονται από τη συγκεκριμένη μορφολογική κλιτική ιδιομορφία. Εάν πατήσουμε αποστολή στα σώματα για το πρώτο αποτέλεσμα (ακμάζων -ουσα -ον), θα δούμε τη λέξη σε επίπεδο πρότασης, περιόδου λόγου αλλά και ολόκληρο το άρθρο που θα επιλέξουμε.
Το περιβάλλον των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωμάτων κειμένων σχεδιάστηκε με τη λογική του ανοιχτού λογισμικού, έτσι ώστε να εξυπηρετεί τη γλωσσική διδασκαλία, επιτρέποντας την υλοποίηση ευέλικτων διδακτικών σεναρίων και διαθεματικών δραστηριοτότων.

Ένα λεξικό δεν μπορεί παρά να δώσει το ερμήνευμα μιας λέξης και παραδείγματα χρήσης της σε προτασιακό επίπεδο συνήθως, κάτι που είναι ανεπαρκές. Γι αυτό η αναζήτηση στα λεξικά συνδέθηκε με την παράλληλη δυνατότητα αναζήτησης σε σώμα κειμένων. Μ` αυτή τη δυνατότητα επιδιώχθηκε να ανταποκρίνεται το περιβάλλον των λεξικών, ιδιαίτερα του λεξικού της Κοινής Νεοελληνικής, σε μια από τις βασικές προτεραιότητες της σύγχρονης γλωσσοδιδακτικής, που είναι να μην αντιμετωπίζονται οι λέξεις αποκομμένες , αλλά να τοποθετούνται στα συμφραζόμενά τους: στην πρόταση, στην παράγραφο, στο κειμενικό είδος και στο λόγο που ανήκουν. Η λειτουργία αυτή είναι πολλαπλά χρήσιμη κα αξιοποιήσιμη γιατί:

• Επιτρέπει στο χρήστη του περιβάλλοντος να διασταυρώσει τους ορισμούς και τα παραδείγματα του συγκεκριμένου λήμματος του λεξικού με παραδείγματα πραγματικής χρήσης του, αντλημένα από τον αυθεντικό λόγο του καθημερινού τύπου.
• Καλλιεργείται μια σημαντική πτυχή της γλωσσικής επίγνωσης των μαθητών: συνειδητοποιούν ότι οι σημασίες των λέξεων μιας ζωντανής γλώσσας δεν είναι παγιωμένες αλλά μεταβάλλονται.
• Διαμορφώνεται ένα διερευνητικό περιβάλλον που δίνει τη δυνατότητα στο δάσκαλο να ξεφύγει από τη στατική διδασκαλία του λεξιλογίου και να αναθέσει στους μαθητές μικρές ερευνητικές εργασίες , μέσα από τις οποίες θα ανακαλύψουν τη σημασία των λέξεων , θα κατανοήσουν το ρόλο των συμφραζομένων, του επιπέδου ύφους, της περίστασης επικοινωνίας.
  

Δικτυογραφία:

1. Διδακτική αξιοποίηση των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωμάτων κειμένων. Θεωρητικό πλαίσιο του Δημήτρη Κουτσογιάννη, Αναπληρωτή Καθηγητή Α.Π.Θ. και ενδεικτικά παραδείγματα εφαρμογής.
   
2. Σώματα Κειμένων: Βελτίωση και επέκταση των σωμάτων κειμένων της Ηλεκτρονικής Πύλης του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ). Του Περικλή Πολίτη, Λέκτορα Α.Π.Θ.
3. Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής: Τρόποι αναζήτησης.
4. Η "Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα" του ΚΕΓ: Πρακτικά 1ου Πανελλήνιου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου Ημαθίας.

Στη συνέχεια παρουσιάζεται ένα ενδεικτικό σενάριο διδασκαλίας της παραγωγής με αχώριστα μόρια στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας της Β΄ Γυμνασίου. Το σενάριο αυτό εκπονήθηκε στα πλαίσια των εργασιών στο ΠΑΚΕ Ιωαννίνων.

Stamou senario glossa - Upload a doc

Read this doc on Scribd: Stamou senario glossa