Η παρουσίαση της νέας ποιητικής συλλογής του Μιχάλη Γκανά "Άψινθος", στα Γιάννενα

Η ανάρτηση αφιερώνεται στην αγαπημένη μου συνάδελφο Μαρία και στον καλό μου φίλο Διονύση, που περιμένουν τις εντυπώσεις μου από την παρουσίαση της νέας ποιητικής συλλογής του Μιχάλη Γκανά "Άψινθος" στα Γιάννενα.

πηγή εικόνας

Τα Γιάννενα τίμησαν τον ποιητή Μιχάλη Γκανά σε μια ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα κατά την παρουσίαση της τελευταίας ποιητικής συλλογής του με τον τίτλο "Άψινθος", την Τετάρτη 9/1/2013, αποδεικνύοντας έτσι τη μεγάλη αναγνωστική απήχηση του Ηπειρώτη ποιητή στο κοινό των Ιωαννίνων. Ο Μιχάλης Γκανάς, ποιητής της λεγόμενης γενιάς του `70,  αποτελεί μια από τις πιο ισχυρές φωνές όχι μονάχα της γενιάς του αλλά και της νεότερης ελληνικής ποίησης. 

Θα προσπαθήσω να συνοψίσω τα βασικά σημεία της ομιλίας του ποιητή και κριτικού της λογοτεχνίας Θανάση Μαρκόπουλου, ο οποίος παρουσίασε τον Μιχάλη Γκανά και τη νέα ποιητική σύνθεσή του.

Ο Μιχάλης Γκανάς, με την  πρόσφατη ποιητική συλλογή η οποία τιτλοφορείται  Άψινθος, μας έδωσε μια ενδιαφέρουσα ποιητική σύνθεση και ορισμένα από τα καλύτερα ποιήματα που έγραψε μέχρι τώρα. Η συλλογή διακρίνεται τόσο για τη θεματική της στροφή (ο ποιητής περνάει σε ένα μείζoν ζήτημα του καιρού μας) όσο και για τις συνθετικές της προθέσεις (ανάπτυξη ενός θέματος με άτιτλα ποιήματα). 

Άψινθος λέγεται συνήθως το φυτό η αψιθιά, από το οποίο βγαίνει το αψέντι, το ποτό των καταραμένων Γάλλων ποιητών του 19ου αιώνα. Από την άποψη αυτή, θα μπορούσε να εικάσει κανείς ότι ο τίτλος υποδηλώνει την έκσταση που προκαλείται από την ανάγνωση των ποιημάτων της συλλογής.  Άψινθος εν προκειμένω, είναι το αστέρι της Αποκάλυψης, που πέφτοντας στη γη δηλητηριάζει τα νερά και πεθαίνουν οι άνθρωποι.

και το όνομα του αστέρος λέγεται ο Άψινθος^. και εγένετο το τρίτον των υδάτων εις άψινθον, και πολλοί των ανθρώπων απέθανον εκ των υδάτων, ότι  επικράνθησαν.

Αποκάλυψις Ιωάννου 8.10-11

Ο τίτλος υποβάλλει το θέμα της συλλογής, που δεν είναι άλλο από την οικολογική κρίση, η οποία οφείλεται στο καταναλωτικό μοντέλο που υιοθετήθηκε μεταπολεμικά από τις λεγόμενες κοινωνίες της αφθονίας και συνιστά έκφραση της ύβρης που διαπράττει ο άνθρωπος απέναντι στη φύση, προκαλώντας ο ίδιος τη μοίρα του. Η καταστροφή που απειλεί τον πλανήτη είναι ένα ζήτημα που ευλόγως κινητοποιεί τους ευαίσθητους ανθρώπους σε όλον τον κόσμο, καλλιτέχνες και μη.

Η έκδοση μοιράζεται σε δύο μέρη, τα οποία συνίστανται από τρεις και μία ενότητες αντίστοιχα.  Οι τρεις πρώτες ενότητες αναφέρονται στην απειλούμενη φύση και τις ευθύνες του ανθρώπου. Ιδού ένα παράδειγμα που αφορά την καταστροφή του περιβάλλοντος και τον αντίκτυπό του στον ψυχισμό του ποιητή.

Προσφάτως τεχνητή βροχή

εσχάτως όξινη βροχή

προσεχώς κά-τά-κλύ-σμός.

Κατά ζεύγη τα ζώα

κατά μόνας τα φυτά

κατά κρημνού οι άνθρωποι - αγεληδόν.

Κατά μάνα κατά κύρη.

Τρέχουν τα δάκρυα βροχή.

Βροχή μου.

Βροχούλα μουσκεμένη.

Έκφραση ποικιλόμορφη, αλλεπάλληλες επαναφορές, αιχμηρή κριτική, τρυφερός λυρισμός.

Ένα άλλο παράδειγμα αναφέρεται ευθέως στους ενόχους της κρίσης και αποκαλύπτει την αναισθησία τους μέσα από τον περιπαικτικό χειρισμό του "δεν", τις επαναλήψεις και τις συγκοπές του.

Αυτοί παιδί μου δεν
δεν σου χαρίζουν ούτε τη νύστα τους
όλο δεν και δεν και δέν-
τρο δεν φύτεψαν τα χέρια τους
δεν χάιδεψαν σκυλί γατί πουλάκι πληγωμένο
γυναίκα άσχημη και στερημένη.

Κι ένα τελευταίο παράδειγμα που αποδίδει εύστοχα τη μετάβαση από την ελευθερία της φυσικής ζωής στη σκλαβιά της βιομηχανικής. Έξοχος συνδυασμός αρχέτυπων και σύγχρονων εικόνων. Αιφνίδιο πέρασμα των αλόγων από τη φύση στην ιπποδύναμη του αυτοκινήτου. Ρυθμός επιταχυνόμενος, αντίστοιχος της κίνησης των αλόγων. 

Χαμηλή πτήση με ελικόπτερο πάνω από τη Δρακόλιμνη της Τύμφης. Καταπράσινο οροπέδιο ανάμεσα σε χιονισμένα βουνά. Στην όχθη της λίμνης ένα άλογο πυρρό ξεδιψάει.  Αλαφιάζεται. Τρέχει. Τρέχουν μαζί του και τ` άλλα λευκά φαιά πυρρά σίβα μαύρα εκατόν πενήντα άλογα κάτω από ένα καπό στον δρόμο Ιωαννίνων-Κοζάνης.

Όλες οι ενότητες εισάγονται με μότο, εκτεταμένα τα περισσότερα, κάτι που ο ποιητής δε συνήθιζε άλλοτε. Και στις τρεις πρώτες ενότητες τα ποιήματα καταλαμβάνουν τη δεξιά σελίδα, ενώ στην αριστερή παρατίθενται φράσεις ή  μικρές προτάσεις από την Αποκάλυψη του Ιωάννη, οι οποίες προσημαίνουν το επερχόμενο τέλος του κόσμου ή προϊδεάζουν για το θέμα του ποιήματος που ακολουθεί.  Εύστοχη θεωρείται η ιδέα να αντικριστεί ο ποιητικός λόγος με το βιβλικό αλλά και να συναρμοστεί με τα καίρια μότο αγαπημένων δημιουργών, δένοντας έτσι με την παράδοση της γραφής και της ανθρώπινης αγωνίας. Επιπλέον, στη συλλογή αυτή ο Γκανάς, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού,  αποκαλύπτει τις συγγραφικές του αγάπες και διαλέγεται απροκάλυπτα με κείμενα αγαπημένων δημιουργών, που έχουν τη μορφή δηλωμένων παραθεμάτων και υπαινιγμών όπως: Σολωμός (ανάκουστο κιλαϊδισμό και λιποθυμισμένο, στίχος από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους), Σεφέρης (κατάργησαν τα μάτια τους, από τους στίχους του Σεφέρη στο "Επί σκηνής Ε", Τρία κρυφά ποιήματα), Ελύτης (δεν έπιασαν με τα ρουθούνια τους / το άοσμο άνθος του θανάτου, από τους στίχους του Ελύτη Άοσμος κι όμως πιάνεται / Όπως άνθος από τα ρουθούνια / Ο θάνατος, "A pallida morte", Τα Ελεγεία της Οξώπετρας), Καρούζος, Δημουλά, Νάσος Θεοφίλου, Μπράβος κ.ά.

Η τελευταία, εκτός οικολογικού πλαισίου ενότητα, αναφέρεται απλώς σε πρόσωπα αγαπημένα, ζωντανά και πεθαμένα και έρχεται, κατά τα λεγόμενα του ποιητή, να αντισταθμίσει με τη φωτεινότητα της αγάπης τη σκοτεινότητα της κρίσης.

 Η δόμηση της συλλογής, όπως την απέδωσα σχηματικά με έναν εννοιολογικό χάρτη.

Στο τέλος της παρουσίασης απολαύσαμε το  Νίκο Ξυδάκη, που τραγούδησε παλιότερα και νεότερα μελοποιημένα ποιήματα του Μιχάλη Γκανά αλλά και όσα έγραψε τις τελευταίες μέρες, όπως μας είπε, από την  Άψινθο. 

Δανείζομαι το κλείσιμο της ανάρτησης από το προλόγισμα του  Μωυσή Ελισάφ, Πρόεδρου του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Ιωαννιτών.

Σ` αυτή την ώρα της μεγάλης κρίσης, μέσα από τον ποιητή βλέπουμε τη χώρα μας,

με μαύρο Fiat νευρικό και πειραγμένο
σφήνες και προσπεράσματα κι εντέλει σφηνωμένο

ανάμεσα στους μπροστινούς τροχούς.