Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗ: ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΙΑΣΩΝΟΣ ΚΛΕΑΝΔΡΟΥ· ΠΟΙΗΤΟΥ ΕΝ ΚΟΜΑΓΗΝΗ· 595 μ.Χ.

"Είναι ένας από τους εκτενέστερους τίτλους ποιημάτων που έγραψε ο Καβάφης. Όχι χωρίς λόγο, γιατί το ιστορικό άλλοθι αυτού του εσωτερικού μονολόγου περιορίζεται στον τίτλο, και έτσι η ταύτιση των δύο ποιητών γίνεται σχεδόν αναπόφευκτη. Ο Καβάφης άρχισε να γράφει το ποίημα πιθανότατα στα 1918, δηλαδή σε ηλικία 55 ετών, με τίτλο "Μαχαίρι". Το θέμα της ποίησης ως νηπενθούς φαρμάκου συμπυκνώνεται ασύγκριτα στον στίχο: "Νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω".

(Γ.Π.Σαββίδης, Μικρά Καβαφικά, τόμος πρώτος, Ερμής, 1985, σελ. 293-294).

Το γήρασμα του σώματος και της μορφής μου είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι. Δεν έχω εγκαρτέρησι καμιά. Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως, που κάπως ξέρεις από φάρμακα· νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω. Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.— Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως, που κάμνουνε —για λίγο— να μη νοιώθεται η πληγή. (1921)

Ο επίσημος δικτυακός τόπος του αρχείου Καβάφη

Τα παρακάτω κείμενα προέρχονται από τη διδακτορική διατριβή της Βογιάννου, Ζωής (2004, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)), Το επίθετο στον Καβάφη. Μορφή, σύνταξη και ποιητική λειτουργία (σελ. 22 και 211).

Ο ποιητής είναι ένας χρήστης της γλώσσας "ιδιό-μορφος"... Και όσον αφορά τη χρήση του επιθέτου, ο ίδιος ο ποιητής εδήλωσε ότι "η τέχνη είναι να δώσεις όλα αυτά μόνο με ουσιαστικά κι αν χρειαστεί ένα επίθετο πρέπει να είναι το αρμόζον". Αυτή η τελευταία λέξη του ποιητή είναι που έχει σημασία στη χρήση του Επιθέτου και την αποτελεσματικότητά του.

"Φρικτό": Μοναδικό επίθετο του ποιήματος που επαναλαμβάνεται, μία φορά στην πρώτη στροφή και μία στη δεύτερη. Προσδιορίζει το ίδιο ουσιαστικό ("μαχαίρι") και ως ονοματικό σύνολο τοποθετείται και τις δύο φορές στο τέλος του στίχου. Στην πρώτη περίπτωση αυτονομείται (β΄στίχος) με τελεία και στη δεύτερη με τελεία και παύλα (α΄στίχος).

Με την τριπλή παύση (τέλος στίχου, τελεία, τελεία και παύλα) και την πρόταξή του προβάλλεται εξαιρετικά το νόημα του επιθέτου, όπως και με την επανάληψη. Προβάλλει όμως και ένα ουσιαστικό που έτσι κι αλλιώς προκαλεί από τη φύση του φρίκη. Η θέα ενός μαχαιριού προκαλεί φρίκη γιατί προκαλεί πληγές. Η μελαγχολία του Ιάσονος βρίσκεται σε κάποια αντίφαση-ειρωνεία με τον πόνο που προκαλεί ένα φρικτό μαχαίρι, γιατί μ` αυτό προκαλούνται πιο έντονα συναισθήματα από τη μελαγχολία, συγχρόνως όμως θέλει να δείξει ο ποιητής πόσο πονάει το γήρασμα του σώματος και της μορφής, δημιουργώντας έτσι μια κλιμάκωση ανιούσα που περιγράφει την αργή και σταδιακή διαδικασία του γήρατος, κάτι που πονάει λίγο λίγο και βασανιστικά, γιατί "νιώθεται" στην κάθε στιγμή και σε κάθε σημείο του σώματος η φθορά.

Και μία πολύ ενδιαφέρουσα και χρήσιμη διδακτική προσέγγιση του ποιήματος με τη βοήθεια των ΤΠΕ, της φιλολόγου, Γεωργίας Β. Παντίδου.