Αυτός είναι ο ορισμός που δίνεται στο Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων του ΥΠΕΠΘ.
Τυπικό παράδειγμα σχηματικής ποίησης αποτελούν τα “Καλλιγραφήματα”, που δημοσίευσε το 1918 ο γάλλος ποιητής Γκυγιώμ Απολλιναίρ. Πολύ γνωστό ποίημα, που συγκαταλέγεται στη συλλογή, είναι “Το λαβωμένο περιστέρι και το σιντριβάνι”. Οι στίχοι του, όπως φαίνεται και στην εικόνα, σχηματίζουν μια γραφική παράσταση με ένα λαβωμένο περιστέρι με ανοιγμένα τα φτερά του που αιωρείται πάνω από ένα σιντριβάνι.
Σε ότι αφορά στην ελληνική λογοτεχνία καλλιγραφήματα έχει γράψει ο Γ. Σεφέρης. Συγκεκριμένα, στην ποιητική του συλλογή “Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄” υπάρχει το ποίημα που τιτλοφορείται “Καλλιγράφημα”, του οποίου οι στίχοι σχηματίζουν τις σιλουέτες τριών ιστιοφόρων του Νείλου.
ΚΑΛΛΙΓΡΑΦΗΜΑ Πανιά στο Νείλο,
πουλιά χωρίς καλάηδισμα με μια φτερούγα
γυρεύοντας σιωπηλά την άλλη
ψηλαφώντας στην απουσία τ` ουρανού
το σώμα ενός μαρμαρωμένου εφήβου
γράφοντας με συμπαθητικό μελάνι στο γαλάζιο
μιαν απελπιστική κραυγή.
Νείλος, «Τα Περιστέρια»
22. 11. 1942
Η μεγάλη διαφορά της σχηματικής ποίησης έγκειται στο ότι αξιοποιεί τη γλώσσα ως οπτικό κυρίως υλικό. Έτσι, το ορατό και το αναγνώσιμο καθορίζονται με νέους τρόπους. Τα γράμματα και οι λέξεις αποκτούν πολύσημο και παιγνιώδη χαρακτήρα. Η γλώσσα, δεν αφηγείται, δεν περιγράφει, δεν εκφράζει με άμεσο τρόπο το ποιητικό εγώ, το ποίημα δεν νοηματοδοτείται από τη γλώσσα αλλά τη χρησιμοποιεί ως οπτικό μέσο για να παραχθεί το νόημα. Η προσοχή μας επικεντρώνεται στην "οπτικότητα" του ποιήματος. Η ποίηση μετατρέπεται σε πρόσχημα, το μάτι καθυστερεί στα οπτικά στοιχεία απλώς "διατρέχοντας" το λεκτικό χώρο.
Ξέρουμε ότι η εποχή μας θέλγεται όλο και περισσότερο από τις εικόνες, τα στατιστικά διαγράμματα, τις αφίσες… Η σχηματική ποίηση έχει άμεση σχέση μ` αυτές τις μεταβολές, με την επιβολή του ορατού και του αισθητού πάνω στο γραπτό και το νοητό.
Περισσότερα για το πως όλα αυτά τα κάναμε πράξη με τους μαθητές μου εδώ.
3 σχόλια:
Η δημιουργική πνοή του σουρρεαλισμού αποδεικνύεται απελευθερωτική όταν μπαίνει στις σχολικές αίθουσες.
Συγχαρητήρια για τις εμπνεύσεις και για την «τόλμη» να τις δοκιμάζεις στην πράξη.
ας εών
Σ` ευχαριστώ πολύ για τα λόγια σου. Έχεις δίκιο. Είναι δύσκολο, το ξέρουμε, να ξεφεύγεις από τη δυναμική και τις κυρίαρχες αξίες του Αναλυτικού Προγράμματος. Με τέτοιες δραστηριότητες όμως, "συναντιέσαι" καλύτερα και με τους μαθητές σου και με το ποιητικό κείμενο.
Όπως λέει κι ο Σεφέρης "ο ποιητής έρχεται προς εμάς με τις δικές του εμπειρίες κι εμείς πηγαίνουμε προς αυτόν, όπως μπορούμε, με τις δικές μας".
Το ξέρω ότι όσο κι αν ζούμε σ` έναν κόσμο όπου κυριαρχεί η ήχος, η εικόνα, η κίνηση, το χρώμα, το σχήμα κλπ, αντιλαμβανόμαστε και κατανοούμε στην εντέλεια μόνο με το λόγο. Αλλά και το να παρακολουθείς ένα εξελισσόμενο, ζωντανό κείμενο που διαρκώς μεταβάλλεται, αποτελεί μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα πτυχή που κεντρίζει το ενδιαφέρον και τη φαντασία των μαθητών, τους εντυπωσιάζει και τους ευαισθητοποιεί.
Παρακαλώ Ε.Στάμου.
Σε μια εποχή που είναι εύκολη η γκρίνια και ο αρνητισμός δε θα πρέπει να τσιγκουνευόμαστε τα «καλά λόγια».
Νομίζω ότι η φράση του Σεφέρη που αναφέρεις, "ο ποιητής έρχεται προς εμάς με τις δικές του εμπειρίες κι εμείς πηγαίνουμε προς αυτόν, όπως μπορούμε, με τις δικές μας", είναι κλειδί, όχι μόνο για την προσέγγιση της ποίησης, αλλά και για την απαραίτητη επικοινωνία μαθητών και δασκάλων.
Δηλαδή: "ο μαθητής έρχεται προς εμάς με τις δικές του εμπειρίες κι εμείς πηγαίνουμε προς αυτόν, όπως μπορούμε, με τις δικές μας". Όμως συχνά οι διδάσκοντες φεύγουμε προς άλλη κατεύθυνση...
Δημοσίευση σχολίου