Η ποίηση στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και ο ρόλος του διαδικτύου

"Λανθάνουσα κοινή ανθρώπινη ανάγκη για ουρανό"
ήταν ο ορισμός για την Ποίηση που έδωσε ο Μίλτος Σαχτούρης

ενώ ο Γιώργος Σεφέρης είχε πει πως
"η Ποίηση έχει τη ρίζα της στην ανθρώπινη ανάσα"

Το παρακάτω κείμενο αποτελούν αποσπάσματα της ομιλίας του Γιάννη Παππά, στο συνέδριο που έγινε στην Αθήνα στις 8-9 Μάιου 2009 με θέμα «Η Ποίηση σήμερα». Το συνέδριο ήταν αφιερωμένο στην μνήμη του Τάσου Λειβαδίτη και οργανώθηκε από το μορφωτικό τμήμα της ΕΣΗΕΑ και το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Ο Γιάννης Η. Παππάς είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Πατρών και διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού Διαπολιτισμός.

«Κι οι ποιητές τι χρειάζονται σε μίζερους καιρούς;»

ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ
ΜΕ ΚΙΤΡΙΝΑ ΜΕΓΑΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

Ο ποιητής κύριοι περισσεύει!
Μου το ’παν οι τσιγγάνες ένα βράδυ.
Μου το ’χε πει κ’ η μάνα μου παλιότερα:
«Πρόσεξε, πρόσεξε σ’ αυτό τον κόσμο που σ’ έφερα.
Στο λέω για το καλό σου, παιδάκι μου,
CINTURATO υπάρχει μόνο PIRELLI».
Μα εγώ δεν την άκουσα.

(Λευκοπλάστης για Μικρές και Μεγάλες Αντινομίες – 1971)

Ο Ελύτης πάλι στο κείμενό του με τον τίτλο Η μέθοδος του «Άρα» γράφει:
«Μπαίνοντας ο εικοστός αιώνας στο τελευταίο του τέταρτο, αισθάνομαι άστεγος και περιττός. Όλα είναι κατειλημμένα – ως και τ’ άστρα. Οι άνθρωποι έχουν απαλλαγεί από κάθε παιδεία, όπως στην εποχή του Τσέγκις Χαν, και δεν ερωτεύονται ούτε κατ’ ιδέαν. Πρωθυπουργοί συναλλάσσονται με προσωπιδοφόρους, ποικίλες ομάδες καταλαμβάνουν αεροπλάνα και συλλαμβάνουν ομήρους, ενώ οι κολεγιόπαιδες λύνουν εκπληκτικές εξισώσεις με ευκολία που είναι ν’ απορείς: συν, πλην, δια, επί – άρα. Το μυστικό στη ζωή αυτή, φαίνεται, δεν είναι αν είσαι δούλος ή όχι. Καθόλου. Είναι να οδηγείσαι με συνέπεια σε κάποιο “άρα” και να έχεις έτοιμη την απάντηση. Πολύ ωραία. Μπροστά όμως σε μια φράση ποιητική, για ποιο λόγο αυτό το “άρα” στομώνει;».

Σε μια κοινωνία, στην οποία όλα αποτιμούνται με το χρήμα, κάθε δραστηριότητα με τη χρησιμότητά της , οι ποιητές δεν μπορεί παρά να νιώθουν περιττοί . Η απειλή πιστεύω ότι προέρχεται κυρίως από την χρησιμοθηρία, τον ωφελιμισμό και την υπερκαταναλωτική μανία. Ποτέ άλλοτε οι άνθρωποι δεν αγωνίζονταν για να αποκτήσουν τόσα πολλά υλικά αγαθά.

Μέσα στον παγκοσμιοποιημένο οικονομικά και πολιτιστικά τεχνολογικό κόσμο ποιος είναι ο ρόλος του Διαδικτύου;
Και γενικότερα ποια είναι η σχέση λογοτεχνίας και διαδικτύου;

Η λογοτεχνία δεν κινδυνεύει τόσο από τα ηλεκτρονικά μέσα όσο από τις αξίες που κυριαρχούν στην σημερινή εποχή. Η λογοτεχνία κινδυνεύει από την αντίληψη του σύγχρονου ανθρώπου να θέλει να αποκτά και να κερδίζει ό,τι του είναι ωφέλιμο και ευχάριστο όσο γίνεται πιο άκοπα και γρηγορότερα. Κινδυνεύει από την επιδίωξη , με κάθε τρόπο, των υλικών αγαθών, από την λατρεία του χρήματος και την ματαιοδοξία. Από το φτηνό, το επιφανειακό και το χυδαίο της εποχής μας.
...Στην εποχή της ψηφιακής επανάστασης η παραδοσιακή αντίληψη περί λογοτεχνίας και βιβλίου έχει μεταβληθεί και όλα έχουν ανατραπεί ή υποστεί σοβαρές μεταλλάξεις. Παρ΄ όλα αυτά βλέπουμε ότι οι δύο καταστάσεις συνυπάρχουν και η μία τροφοδοτεί την άλλη. Η συνέχεια όμως πιστεύω ότι μπορεί βάσιμα να προβλεφθεί: ακόμη και αν η λογοτεχνία του βιβλίου δεν πάψει ποτέ να πλουτίζει τη ζωή μας, είναι αναγκασμένη να προσαρμοστεί τελικά στην πραγματικότητα των νέων μέσων, πρέπει να μάθει να ζει στο καινούριο περιβάλλον. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει.

...Μεγάλο ρόλο στην διαμόρφωση της πνευματικής συγκρότησης των νέων ανθρώπων εκτός από την οικογένεια, παίζει το σχολείο το οποίο σήμερα δεν δίνει τα κατάλληλα ερεθίσματα στα παιδιά για να ασχοληθούν με την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων πόσο μάλλον της ποίησης. Το σχολείο θα πρέπει να αγκαλιάσει όλα όσα αποτελούν καθημερινές εμπειρίες των παιδιών και να προσφέρει και άλλες, εκμεταλλευόμενο όλες τις σύγχρονες μορφές επικοινωνίας που έχουν μια μακρινή ή κοντινή σχέση με την ανάγνωση: τα διάφορα έντυπα, τα ένθετα των εφημερίδων για το βιβλίο, τους καταλόγους των εκδοτικών οίκων, τα ντοκιμαντέρ για συγγραφείς και τις τηλεοπτικές εκπομπές για το βιβλίο, την παρουσία του βιβλίου στο Διαδίκτυο, τη μελοποιημένη ποίηση και τα κινηματογραφικά έργα που βασίζονται
σε μυθιστορήματα.
Κυρίως, θα πρέπει να καταστήσουμε την ανάγνωση μέσον επικοινωνίας. Να τους δώσουμε δηλαδή ευκαιρίες ανταλλαγής απόψεων γύρω από αυτά που διαβάζουν, πέρα από την ορισμένη σχέση δάσκαλος - διδασκαλία κειμένου - εξέταση του μαθητή.
Βασική προϋπόθεση είναι να υπάρχει σε κάθε σχολείο οργανωμένη και καλά εξοπλισμένη βιβλιοθήκη και κατάλληλα εποπτικά μέσα. Να αλλάξει ο χρησιμοθηρικός προσανατολισμός της εκπαίδευσης και να γίνει περισσότερο ανθρωποκεντρικός. Να μην αποτελεί το σχολείο έναν προθάλαμο και προπονητήριο για το πανεπιστήμιο. Να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία και να γίνονται πολιτιστικές δράσεις για όλες τις τάξεις. Να γίνουν τα σχολεία πολιτιστικά κέντρα σε κάθε γειτονιά.

... Αν δεν δώσουμε βαρύτητα στην παιδεία που προσφέρουμε στα σχολεία, δεν νομίζω ότι υπάρχει περίπτωση να αλλάξουν τα πράγματα στην κοινωνία.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό λογοτεχνικό περιοδικό Δι@πολιτισμός.

Υπάρχουν 68 Video από το συνέδριο, ανεβασμένα στο site You Tube .

Photo: deviantART.com