το ιστολόγιο της Στάμου Ευαγγελίας, φιλολόγου, επιμορφώτριας ΤΠΕ
Photo Album: Άγγελου Καλογερίδη

Δευτέρα 27 Απριλίου 2009

«Του λέω: Για μας είστε ένας Θεός»

«Του λέω για μας είστε ένας Θεός. Του έκανε μεγάλη ευχαρίστηση. Μου λέει δεν το περίμενα».

Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Γιάννη Ρίτσου (Πρωτομαγιά του 1909), ο Μίκης Θεοδωράκης μιλά για τον λατρεμένο φίλο του και την ανεκτίμητη σχέση τους.

Η τέχνη του ποιητή και η τέχνη του συνθέτη συναντήθηκαν πολλές φορές κάτω από δύσκολες συνθήκες. Η φιλία τους, μια από τις δυνατότερες σχέσεις ζωής και για τους δυο τους, δενόταν ακόμα πιο σφικτά κάθε φορά που η πατρίδα περνούσε δοκιμασίες.
Πρώτος ο Μίκης, έφηβος στην Τρίπολη, ανακάλυψε την ποίηση του Ρίτσου.

«Ένα μεσημέρι του 1942 με παίρνει ένας από τους φίλους και μου λέει ότι ανακάλυψε έναν ποιητή, τον Γιάννη Ρίτσο. Είναι καταπληκτικός. Λέω διάβασε να ακούσω. Και μου διαβάζει απνευστί όλη την «Εαρινή Συμφωνία» από το τηλέφωνο. Του λέω έλα εδώ. Το λέμε και στην άλλη παρέα, πέντε-έξι ήμασταν, έρχονται σπίτι μου και ξανά ανάγνωση. Το μάθαμε απέξω και ψάχναμε και για άλλα του Ρίτσου. Βρήκαμε «Το Τραγούδι της αδερφής μου», για το οποίο ο Παλαμάς είχε πει να παραμερίσουμε για να περάσεις και τρελαθήκαμε. Μετά, το «Εμβατήριο του Ωκεανού».

Μάιος 1958: Ο Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος βρίσκεται στο Παρίσι, μελοποιεί τον "Επιτάφιο" του Γιάννη Ρίτσου.
1966: Μελοποίηση της "Ρωμιοσύνης", που του την είχαν στείλει σύζυγοι πολιτικών κρατουμένων, για να τη μελοποιήσει. Και στα δύο έργα, η μελοποίηση γίνεται απνευστί.

Μέσα στο 1966, η «Ρωμιοσύνη» παρουσιάζεται στο γήπεδο της ΑΕΚ, στη Νέα Φιλαδέλφεια - είναι η πρώτη λαϊκή συναυλία σε γήπεδο. Ο ποιητής και ο συνθέτης, με τις συζύγους τους, βρίσκονται σε έναν άδειο χώρο. Το «κράτος» έχει σταματήσει τους συρμούς του τρένου εγκλωβίζοντας τον κόσμο μέσα στις σήραγγες. «Βλέπαμε απέξω γυναίκες με μαύρα, αγωνιστών που περίμεναν στα καφενεία για να μπούνε μέσα. Μπαίνουμε, πάνω-κάτω στ’ αποδυτήρια, βγαίνουμε να δούμε, στο στάδιο 100- 200 άνθρωποι. Περνάει η ώρα, ακούμε φασαρία, ξαναβγαίνω, είχαν γίνει 500. Ξαναβγαίνουμε, 800. Περιμέναμε 20.000. [...] "Είκοσι χιλιάδες ήρθανε. Λες και έγινε θαύμα".

Ηταν μεγάλος ποιητής, ήταν αγνός άνθρωπος, ήταν ειλικρινής αγωνιστής. Ο «Επιτάφιος», η «Ρωμιοσύνη», «Οι γειτονιές του κόσμου», «Η έβδομη συμφωνία» (εαρινή) είναι ακριβώς οι πυλώνες στη γέφυρα της δημιουργίας μου. Είναι μεγάλη υπόθεση να έχεις να κάνεις με ένα μεγάλο ποιητή. Ο οποίος να είναι και ομοϊδεάτης 100%. Που θαυμάζεις από κάθε άποψη. Και την ανθρώπινη, και την κομματική, και την ιδεολογική.

Άρθρο της Αγγελικής Κώττη στο ΕΘΝΟΣONLINE



Στο αρχείο του Μίκη Θεοδωράκη υπάρχει βίντεο με αφήγηση για τη σχέση πολιτικής και Επιταφίου καθώς και ανταπόκριση της "Αυγής" από την πρώτη δημόσια παρουσίαση του κύκλου των τραγουδιών της Ρωμιοσύνης.
Μιλώντας ο Γιάννης Ρίτσος για τη μουσική σύνθεση της "Ρωμιοσύνης" αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι αυτό που αυθόρμητα ανέβηκε στα χείλη του στο πρώτο άκουσμα της σύνθεσης είναι ότι η "Ρωμιοσύνη" του Θεοδωράκη είναι ένα έξοχο, ένα μεγάλο έργο, με εντελώς ιδιαίτερη σημασία για τον μουσικό μας βίο και για ολόκληρο το νεοελληνικό πολιτισμό.
Ο ίδιος ο Μίκης λέει: Στη γιορτή των Φώτων στα 1966, κάποιο άγνωστο χέρι τοποθέτησε το χειρόγραφο του Ρίτσου πάνω στο αναλόγιο του πιάνου μου, στη Νέα Σμύρνη. [...] Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις με την αστυνομία. Ο άγριος ξυλοδαρμός και η κακοποίησή μου, γεγονότα που με επηρέασαν βαθειά. Τόσο που, μόλις διάβασα τον πρώτο στίχο "Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό..." κάθισα, όπως ήμουν λερωμένος με λάσπη και αίματα και συνέθεσα μονορούφι τη Ρωμιοσύνη" (απόσπασμα από δημοσίευση στο περιοδικό Ελίτροχος, 1995).

5 σχόλια:

Ειρήνη Λιβανού είπε...

Είναι ευτυχία που συναντήθηκαν αυτοί οι σπουδαίοι άνθρωποι και δημιουργοί!
Δεν μπορεί παρά να μελαγχολεί κανείς όταν βλέπει γύρω του όλη αυτή τη φτήνεια και την ασχήμια που μας περιβάλλει σήμερα.
Να 'σαι καλά που με την ανάρτησή σου μας έφερες στο μυαλό ωραίες μνήμες.

Εαρινή Συμφωνία είπε...

Πράγματι είναι ευτυχία. Τι θα ήταν ο καθένας χωρίς τον άλλον; Και τι θα ήμασταν εμείς, χωρίς αυτούς;
Καλημέρα, ευχαριστώ πολύ. Χρεώστης σας

Ε. Στάμου είπε...

Γεια σας εκλεκτή παρέα.
Ευτυχές και το δικό μας σμίξιμο μέσα από το έργο όλων αυτών των μεγάλων δημιουργών του λόγου και της τέχνης. Και το βιβλίο σας, Εαρινή, "Γιάννης Ρίτσος, ένα σχεδίασμα βιογραφίας", το διάβασα "απνευστί". Τα χρεωστικά δικά μας.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Η συνάντησή των "σπουδαίων ανθρώπων και δημιουργών", Ειρήνη, εκτός των άλλων πιθανώς έφερε και τη δική μας συνάντηση.
Πώς λέγεται το αντίθετο του "παράλληλες απώλειες";

Λίτσα, γιατί μονότονα διαβάζω πάντα ωραία πράγματα στο Αρισμαρί ( που, εκτός των άλλων, έχουν και το άρωμά του κιόλας..)

Θυμηθείτε, όταν βρεθούμε όλοι μαζί, φυσική τη υποστάσει ημών, δηλαδή, να πούμε κανένα τραγουδ...άκι των δυο σπουδαίων, ε;
Φιλιά.

Ε. Στάμου είπε...

Ρίχνω μια ματιά στην επικαιρότητα και διαβάζω σε μια Ζακυνθινή εφημερίδα, Διονύση, ένα πολύ ωραίο κείμενο "Σολωμός Ιόνια Μουσικός" εδώ.

Λέει λοιπόν, μεταξύ άλλων, ότι ποίηση και μουσική συγγενεύουν αλλά μερικές φορές η συγγένεια τείνει να ξεπεράσει τα όριά της για να γίνει σχέση.
Η σχέση τους άλλοτε στοχεύει την απλή συνοδεία ή έστω τη συνύπαρξη, άλλοτε τη μείξη του πάθους, την αποθέωση ή τον κολασμό του πάθους.

Σκέφτομαι κι εγώ, Ρίτσος-Θεοδωράκης, δεν πρόκειται για απλή συνοδεία ή συνύπαρξη αλλά για "μείξη του πάθους" δύο σπουδαίων ανθρώπων, που λέει και η Ειρήνη και κορυφαίων δημιουργών.

"Θυμηθείτε, όταν βρεθούμε όλοι μαζί", θυμήσου, το έγραψες.