το ιστολόγιο της Στάμου Ευαγγελίας, φιλολόγου, επιμορφώτριας ΤΠΕ
Photo Album: Άγγελου Καλογερίδη

Τετάρτη 19 Οκτωβρίου 2011

"Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του ο Παμφύλιος Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος"

Στην Πολιτεία ο Πλάτων μας διηγείται ένα μύθο. Ο Ηρ, ο  γιος του Αρμένιου, από το γένος των Παμφύλων, σκοτώθηκε στον πόλεμο αλλά το σώμα του παρέμεινε απρόσβλητο από τη σήψη. Όταν θέλησαν οι επιζώντες, τη δωδέκατη μέρα έπειτα από το σκοτωμό του, να τον αποτεφρώσουν, εκεί που τον είχαν επάνω στην πυρά, αυτός ξαναγύρισε στη ζωή και άρχισε να διηγείται όσα η ψυχή του, αφού βγήκε από το σώμα του, μπόρεσε να δει στον άλλο κόσμο. Μετά το θάνατο, οι δικαστές προετοιμάζουν τις ψυχές των δικαίων να πορευθούν σ` ένα δρόμο που οδηγεί πάνω στον ουρανό και τις ψυχές των αμαρτωλών σ` ένα δρόμο που κατεβαίνει κάτω. Κάθε αδικία τιμωρείται δέκα φορές και κάθε τιμωρία διαρκεί εκατό χρόνια.
 "Έλεγε μάλιστα πως μπροστά του κάποιος ρωτούσε κάποιον άλλο πού ήταν ο πολύς Αρδιαίος. Ο Αρδιαίος αυτός υπήρξε τύραννος σε μια πόλη της Παμφυλίας, πάνε χίλια χρόνια από τότε· είχε σκοτώσει τον γέροντα πατέρα του και τον μεγαλύτερο αδελφό του κι είχε διαπράξει, όπως έλεγαν, και άλλα πολλά ανοσιουργήματα. Είπε λοιπόν ότι ο άνθρωπος που ρωτήθηκε απάντησε πως «Δεν έχει έλθει ο Αρδιαίος κι ούτε πρόκειται να έλθει. Γιατί πραγματικά ήταν κι αυτό ένα από τα φοβερά πράγματα που είδαμε. Εκεί που είμαστε κοντά στο στόμιο έτοιμοι να βγούμε απάνω, και τα παθήματα μας όλα είχαν πάρει τέλος, τον είδαμε ξαφνικά αυτόν και μερικούς άλλους που οι περισσότεροί τους υπήρξαν τύραννοι· ήσαν επίσης μαζί τους και ορισμένοι ιδιώτες, από αυτούς που είχαν διαπράξει μεγάλα ανομήματα. Φαντάζονταν ότι θα ανέβαιναν πια κι αυτοί, το στόμιο όμως δεν τους δεχόταν αλλά μούγκριζε κάθε φορά που κάποιος από 'κείνους τους έτσι αθεράπευτα αχρείους ή από όσους δεν είχαν τιμωρηθεί αρκούντως για τα κρίματά τους επιχειρούσε να βγει επάνω. Εκεί πια, είπε, άνδρες αγριωποί που φάνταζαν σαν γλώσσες φωτιάς και στέκονταν πλάι στο άνοιγμα, ακούγοντας το μουγκρητό, άλλους μεν τους έπιαναν και τους τραβούσαν, τον Αρδιαίο όμως και μερικούς άλλους, αφού τους έδεσαν χειροπόδαρα, μαζί και το κεφάλι, τους έβαλαν κατάχαμα και τους έγδαραν, έπειτα τους τράβηξαν έξω από το δρόμο, στο πλάι, σέρνοντάς τους απάνω σε ασπαλάθους, κι εξηγούσαν κάθε φορά στους περαστικούς γιατί το έκαναν αυτό και ότι τους πήγαιναν να τους ρίξουν στον Τάρταρο». Κι από τους πολλούς και κάθε λογής φόβους που 'χαν δοκιμάσει, ο μεγαλύτερος, είπε, ήταν μήπως κι ακουγόταν εκείνο το μουγκρητό την ώρα που καθένας τους θα προσπαθούσε να βγει, κι ήταν μεγάλη η χαρά να 'ναι το μουγκρητό σταματημένο καθώς θα ανέβαιναν επάνω. Αυτές περίπου, είπε, ήσαν οι ποινές και οι τιμωρίες, κι οι ανταμοιβές πάλι ανάλογες."

Γιώργος  Σεφέρης 
"'Επί Ασπαλάθων..."

Ήταν ωραίο το Σούνιο τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού
πάλι με την άνοιξη.
Λιγοστά πράσινα φύλλα γύρω στις σκουριασμένες πέτρες
το κόκκινο χώμα κι  ασπάλαθοι
δείχνοντας έτοιμα τα μεγάλα τους βελόνια
και τους κίτρινους ανθούς.
Απόμερα οι αρχαίες κολόνες, χορδές μιας άρπας που αντηχούν
ακόμη...

Γαλήνη
-Τι μπορεί να μου θύμισε τον Αρδιαίο εκείνον;
Μια λέξη στον Πλάτωνα θαρρώ, χαμένη στου μυαλού
τ` αυλάκια.
τ` όνομα του κίτρινου θάμνου
δεν άλλαξε από κείνους τους καιρούς.
Το βράδυ βρήκα την περικοπή:
"τον έδεσαν χειροπόδαρα" μας λέει
"τον έριξαν χάμω και τον έγδαραν
τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκισαν
απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους
και πήγαν και τον πέταξαν στον Τάρταρο κουρέλι".

Έτσι στον κάτω κόσμο πλέρωνε τα κρίματά του
ο Παμφύλιος  Αρδιαίος ο πανάθλιος Τύραννος.

31 του Μάρτη 1971

"Το  ποίημα του Γ. Σεφέρη "'Επί Ασπαλάθων..." περιλαμβάνει μέσα του την παραπομπή στην Πολιτεία του Πλάτωνα. [...] Ο Σεφέρης μεταφράζει ελεύθερα και εκλεκτικά ό,τι του χρειάζεται. Το χωρίο δεν αναφέρει που συμβαίνουν αυτές οι τιμωρίες, αλλά το διευκρινίζει ο προτελευταίος στίχος του ποιήματος και ο τελευταίος, το ποιος ήταν ο Παμφύλιος ο Αρδιαίος, ο πανάθλιος Τύραννος. Το πανάθλιος βέβαια δεν είναι πληροφορία αλλά χαρακτηρισμός και σχολιασμός. Τπ ποίημα έχει ημερομηνία 31 του Μάρτη 1971, πέμπτος χρόνος της δικτατορίας. Τα περιστατικά όμως του ποιήματος συμβαίνουν την ημέρα του Ευαγγελισμού".
Αλ. Αργυρίου, ΔΕΚΑΕΠΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΕΦΕΡΗ, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1986, σελ 270


Επί ασπαλάθων 
Αφήγηση: Δημήτρης Καταλειφός. Απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ: Ημερολόγια Καταστρώματος, Γιώργος Σεφέρης, ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, 2001, 
Α΄ Κρατικό Βραβείο Ντοκιμαντέρ
 "Με το εξαίσιο  ποίημα Επί Ασπαλάθων, το κύκνειο άσμα της όλης ποιητικής δημιουργίας -αφού κυκλοφόρησε την επαύριο του θανάτου του- ο Σεφέρης εκδίδει με παρρησία την ετυμηγορία του για το τέλος που αξίζει στους τυρράνους. Αφού συνειδητοποίησε το γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί που εδραιώνουν το καθεστώς τους δεν έχουν σκοπό να φύγουν με το καλό και χωρίς δυσμενείς επιπτώσεις για το λαό, "Όλοι το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις, η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία παραμένει, αναπότρεπτη, στο τέλος" και ότι η παρατεταμένη παραμονή τους στην εξουσία εγκυμονεί φοβερούς κινδύνους, ιδιαίτερα για την αγαπημένη του Κύπρο, που, ευτυχώς, δεν έζησε τη φρικτή τραγωδία της, ο πράος και ήμερος Σεφέρης οργίζεται, αγριεύει. Και γράφει πρώτα τη δήλωση, λιτό στην έκφραση κείμενο, κορυφαίο μήνυμα απόφασης και χρέους ενός άξιου πνευματικού ηγέτη, και ύστερα το ποίημα Επί Ασπαλάθων..., στέλνοντας τους τυράννους στη θέση που τους επιφύλαξε, ανέκαθεν η Ελλάδα: στα ζοφερά και αβυσσαλέα δώματα του Άδη, στα Τάρταρα.

4 σχόλια:

Πολίνα Μοίρα είπε...

Ας ελπίσουμε πως δεν θάργ'ησει η ώρα τους να΄ρθει...
Και να δούμε τότε θα κοιμούνται ήσυχοι όπως μας έλεγε χθές στη τηλεόραση ο κ.Πάγκαλος;...

Ε. Στάμου είπε...

"Η ευαισθησία, για να είναι χρήσιμη, πρέπει να συντροφεύεται από ανάλογη δύναμη", έλεγε ο Σεφέρης. Όταν λοιπόν λείπει η δύναμη, η ευαισθησία παραμένει ασυντρόφευτη, άρα γιατί να μην απολαύσει τον υπνάκο της;

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Κάπως απόλυτα, αλλά με πόση αλήθεια μέσα, ο Ελύτης στα Ανοιχτά χαρτιά (σελ. 397, ε΄ εκδ.) γράφει: " Αλλ' από τη στιγμή που παύουν ν' ακολουθούν το νήμα της φωνής των ποιητών τους οι λαοί βαδίζουν κατευθείαν στην άβυσσο".

Μια χαρά, μνημονεύεται κι ο Αρδιαίος εκείνος -κι ασυντρόφευτος να μείνει, είτε απολαμβάνει τον ύπνο του είτε όχι..

Καλημέρα, Λίτσα, σπουδαία δουλειά ( μόνιμη και επάξια επωδός..) :-)

Ε. Στάμου είπε...

Έτσι όπως μας αφαιρούν καθημερινά την πίστη, την ελπίδα, την ίδια τη ζωή, Διονύση μου, μας ρίχνουν όλο και πιο βαθιά στην άβυσσο της απελπισίας.

Ο Σεφέρης μας λέει ότι
[...] Θα γίνει η ανάσταση μιαν αυγή,
πώς λάμπουν την άνοιξη τα δέντρα, θα ροδαμίσει του όρθρου η μαρμαρυγή,
θα ξαναγίνει το πέλαγο και πάλι το κύμα θα τινάξει την Αφροδίτη [...]

Καλά τα λέει κι ο Ελύτης, έχουμε ανάγκη να ακούμε και να πιστεύουμε τη φωνή των ποιητών μας, για να μην γκρεμοτσακιστούμε.

Πως μπορούμε να κοιμόμαστε;
Να είσαι καλά Διονύση.