Γιάννης Ρίτσος. Ο διαχρονικός Έλληνας. «Να λες: ουρανός˙ κι ας μην είναι.»

«να λες: ουρανός˙ κι ας μην είναι»

έλεγε ο Γιάννης Ρίτσος δίνοντας κουράγιο στον εαυτό του τα χρόνια της μοναξιάς του στην εξορία. «Ο διαχρονικός Έλληνας» με την πολύπλευρη προσωπικότητα παρουσιάζεται (26 Σεπτεμβρίου - 30 Οκτωβρίου) στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, σε μια έκθεση για τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, που επιμελήθηκε η βιογράφος του Αγγελική Κώττη. (Ελευθεροτυπία)

Από την ιστοσελίδα του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης που αναφέρεται στην έκθεση, διαβάζουμε ότι ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος ήταν πολύπλευρη προσωπικότητα, με μακρά παρουσία στον χώρο της ποίησης, από το 1934 που δημοσιεύεται η πρώτη του ποιητική συλλογή Tρακτέρ, ως το 1989 που καταθέτει τις τελευταίες συλλογές του, Δευτερόλεπτα και Σφυρίγματα πλοίων. Το αφιέρωμα του Μουσείου επιχειρεί να επισημάνει ένα επιλεκτικό, πλην όμως ενδεικτικό, στοιχείο του ποιητικού του στοχασμού (χειρόγραφα, κυρίως ρήσεις ή αποσπάσματα πολύστιχων ποιημάτων), εστιάζοντας το ενδιαφέρον και στην εικαστική δημιουργία του ποιητή.
Η πέτρα, το βότσαλο, το χαλίκι ήταν τα υλικά της ζωγραφικής του Γιάννη Ρίτσου, ήταν «η άφθονη πρώτη ύλη που πάνω της μπορούσες μ` ένα μαρκαδόρο ή με λίγη σινική μελάνη να εγγράψεις ή να υπογραμμίσεις αυτό που η ίδια η πέτρα υπαγόρευε...». Το ενδιαφέρον του αυτό για τη ζωγραφική εκδηλώθηκε σε ώρες απομόνωσης, ίσως από τη «... γενική ανάγκη της έκφρασης που αντιμάχεται τη φθορά και τη μοναξιά...».

Το αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο συνοδεύεται, επίσης, από φωτογραφίες από τα νεανικά του χρόνια, τα χρόνια της περισυλλογής και της απομόνωσης, τα χρόνια της αναγνώρισης.

Όλα τα εκθέματα του αφιερώματος προέρχονται από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, το οποίο με προθυμία ανταποκρίθηκε στον δανεισμό τους.

Ο Μιχάλης Γκανάς διαβάζει ένα απόσπασμα από τη Ρωμιοσύνη
κι ένα ποίημα από τα Σφυρίγματα πλοίων

(από το CD "Σύγχρονοι έλληνες ποιητές διαβάζουν ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου" που κυκλοφόρησε με το περιοδικό Το Δέντρο αρ. τ. 169-170)

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Αποχαιρετιστήρια χρώματα των δειλινών. Καιρός να ετοιμάσεις
τις τρεις βαλίτσες – τα βιβλία, τα χαρτιά τα πουκάμισα–
και μην ξεχάσεις εκείνο το ρόδινο φόρεμα που τόσο σού πήγαινε
παρ` ότι το χειμώνα δε θα το φορέσεις. Εγώ,
τις λίγες μέρες που μας μένουν ακόμη, θα ξανακοιτάξω
τους στίχους που έγραψα Ιούλιο κι Αύγουστο
αν και φοβάμαι πως τίποτα δεν πρόσθεσα, μάλλον
πως έχω αφαιρέσει πολλά, καθώς ανάμεσά τους διαφαίνεται
η σκοτεινή υποψία πως αυτό το καλοκαίρι
με τα τζιτζίκια του, τα δέντρα του, τη θάλασσά του,
με τα σφυρίγματα των πλοίων του στα ένδοξα λιογέρματα,
με τις βαρκάδες του στο φεγγαρόφωτο κάτω απ’ τα μπαλκονάκια
και με την υποκριτική ευσπλαχνία του, θα `ναι το τελευταίο.

Το ποίημα αυτό είναι "κατά πάσα πιθανότητα, το τελευταίο ποίημα που έγραψε. ...ανήκει στη συλλογή "Σφυρίγματα πλοίων", που έχει βρεθεί μόνο σε πρώτη γραφή και περιλαμβάνεται στον τόμο "Αργά πολύ αργά μέσα στη νύχτα", εκδόσεις "Κέδρος", σ. 233", γράφει η Αγγελική Κώττη στο βιβλίο της "Γιάννης Ρίτσος. Ένα σχεδίασμα βιογραφίας", σελ. 209.

Υ.Γ. Η κ. Αγγελική Κώττη γράφει στα σχόλια: "Το τελευταίο καλοκαίρι είναι όντως το τελευταίο ποίημα που έγραψε. Τώρα που είδα τα χειρόγραφα, μπορώ να το επιβεβαιώσω". Την ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη και την επιβεβαίωση.