"ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΓΚΑΡΘΙΑ ΛΟΡΚΑ, Ο ΙΣΠΑΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΠΟΥ ΣΚΟΤΩΘΗΚΕ"

19 Αυγούστου  1936

Ο Λόρκα βρήκε τραγικό θάνατο  δολοφονημένος από τους φαλαγγίτες του δικτάτορα Φράνκο

πορτρέτο του Λόρκα
πηγή αναπαραγωγής

"Σκότωσαν τον Λόρκα! [...] Ο Λόρκα στον αδελφοκτόνο πόλεμο σκοτώθηκε. Τον σκότωσαν. Θερίστηκε μια από τις μεγαλύτερες ποιητικές ελπίδες του καιρού μας".

 Νίκος Καζαντζάκης, "Φρειδερίκος Γκαρθία Λόρκα. Ο Ισπανός ποιητής που σκοτώθηκε", Η Καθημερινή, Η Φιλολογική σελίς, Δευτέρα 11 Ιανουαρίου 1937, σ. 3

Ο Νίκος Καζαντζάκης επισκέφθηκε το 1936 την Ισπανία ως ανταποκριτής της εφημερίδας Η Καθημερινή προκειμένου να ενημερώσει το αναγνωστικό κοινό για την πορεία του ισπανικού εμφύλιου πολέμου. Σύμφωνα με τον Καζαντζάκη,  όταν το Νοέμβριο του 1936 πληροφορείται στο Τολέδο, όπου βρισκόταν εκείνη τη στιγμή, το γεγονός της εκτέλεσης του Λόρκα, σπεύδει και συντάσσει ένα σχετικά εκτενές κείμενο για τη δολοφονία του ισπανού ποιητή με αναφορές στη ζωή και το έργο του, που θα δημοσιευθεί  στη Φιλολογική σελίδα της Καθημερινής, τη Δευτέρα, 11 Ιανουαρίου 1937.

"Είχα γνωρίσει τον Λόρκα  ένα βράδυ, σε μια σάλα του Πανεπιστημίου της Μαδρίτης. Είχε οργανώσει ένα ερασιτεχνικό θίασο από φοιτητές και παρίστανε τη βραδειά κείνη ένα "Μυστήριο" του Καλδερόν. Νεώτατος, τσιγγάνικη ομορφιά, ανησυχία και δύναμη. Έλαμπε. Ωνειροπολούσε μιαν πνευματική αναγέννηση της πατρίδας του, σύμφωνα με τις παραδόσεις της ράτσας του. 

[...]

Είχε γεννηθεί στη Γρανάδα το 1898, σπούδασε νομικά, μα τα παράτησε και ρίχτηκε στη ζωγραφική, στη μουσική, στην ποίηση. 

[...] 

Λάτρευε τα λαϊκά τραγούδια, την τέχνη του λαού και την παράδοση. Ήξερε ένα απλούστατο πράγμα που τόσο συχνά ξεχνούν οι συντηρητικοί και οι επαναστάτες:

Για να προχωρήσει μια ράτσα πρέπει ν` ακολουθήση τον δρόμο τον εδικό της, που τον έχουν πια χαράξει χιλιάδες γενεές. Δηλ. ν` ακολουθήσει την παράδοση.

Μα ακολουθάει πιστά την παράδοση μονάχα όποιος την ξεπερνάει. Όποιος δημιουργεί νέα πραγματικότητα δηλ. νέα παράδοση.

Όλη η ποίηση του Λόρκα έχει τις ρίζες της στην ισπανική παράδοση και συνάμα φέρνει νέα, μοντέρνα στοιχεία και φόρμες τολμηρότατες."

Πηγή: Κωνσταντίνος Α. Δημάδης "Ο Νίκος Καζαντζάκης πληροφορεί το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα για την εκτέλεση του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα", στον  τόμο: "Ευτυχισμός.  Τιμή στον Ερατοσθένη Γ. Καψωμένο", Ιωάννινα 2010. 

Στο άρθρο του Κωνσταντίνου Δημάδη αναδημοσιεύεται από την Καθημερινή το κείμενο του Καζαντζάκη στο σύνολό του με "τρία τραγούδια του για μνημόσυνο" μεταφρασμένα από τον Καζαντζάκη. Πρώτη δημοσίευσή τους είχε γίνει στο περιοδικό Κύκλος το 1933.

ΑΝΕΜΟΔΟΥΡΑ  (Veleta)
(Ο Λόρκα έγραψε το ποίημα το 1920 στη Γρανάδα)

Άνεμε του νότου!
Λιοψημένε, φλεγόμενε,
φτάνεις απάνω στη σάρκα μου
φέρνοντάς μου σπόρους,
αστραφτερές ματιές,
μυροβολώντας πορτοκαλάνθι!

Χωρίς κανέναν άνεμο,
έχετε το νου σας!
γύρνα, καρδιά μου!

Άνεμε του βορρά,
άσπρη αρκούδα των ανέμων!
Φτάνεις απάνω στη σάρκα μου
και τρέμει απάνω σου
το βόρειο σέλας.
Και φοράς κάπα από φαντάσματα
καπετανέων.
Και γελάς με κραυγές
του Ντάντε!

Χωρίς κανέναν άνεμο,
έχετε το νου σας!
γύρνα, καρδιά μου!

Τα πράματα που φεύγουν δεν γυρνούν πια ποτέ

όλος ο κόσμος το ξέρει^.

κι` ανάμεσα στη λαγαρήν ανεμοσύναξη
περιτό να παραπονάσαι!

Τον Ιούλιο του 1937 ο Στρατής Τσίρκας συμμετέχει στο Β΄ Διεθνές Συνέδριο των Συγγραφέων για την Υπεράσπιση της Κουλτούρας εναντίον του Φασισμού, στο Παρίσι και γράφει με τον Λάνγκτον Χιούς τον "Όρκο" των ποιητών στον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα:

Στ’ όνομά σου, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα,
που σκοτώθηκες στην Ισπανία για τη λευτεριά
του ζωντανού λόγου,
Εμείς, ποιητές απ’ όλες τις χώρες του κόσμου,
μιλώντας και γράφοντας στις διάφορες και ποικίλες
γλώσσες μας
παίρνουμε εδώ τον όρκο τον κοινό,
τ’ όνομά σου να μην ξεχαστεί ποτές πάνω στη γης,
κι όσο υπάρχει τυραννία και καταπίεση,
στ’ όνομά σου
να τις πολεμούμε
όχι μονάχα με το λόγο
μα και με τη ζωή μας.
 

Ο «Όρκος» προωθείται με τη βοήθεια του Αραγκόν στο Συνέδριο και υπογράφεται από 40 συγγραφείς που εκπροσωπούν 26 χώρες.

Ο ποιητής και ζωγράφος Νίκος Εγγονόπουλος, είκοσι περίπου χρόνια µετά τη δολοφονία του Λόρκα, γράφει το ποίημα:

Nέα περί του θανάτου του Iσπανού ποιητού

Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα στις 19 Aυγούστου του 1936 

μέσα στο χαντάκι του Kαμίνο Nτε Λα Φουέντε 

  ...una accion vil y disgraciado.

η τέχνη κι’ η ποίηση δεν μας βοηθούν να ζήσουμε:
η τέχνη και η ποίησις μας βοηθούνε
να πεθάνουμε

περιφρόνησις απόλυτη
αρμόζει
σ’ όλους αυτούς τους θόρυβους
τις έρευνες
τα σχόλια επί σχολίων
που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν
αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες
γύρω από τις μυστηριώδικες κι’ αισχρές συνθήκες
της εκτελέσεως του κακορρίζικου του Λόρκα
υπό των φασιστών

μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει
πως
από καιρό τώρα
― και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα ―
είθισται
να δολοφονούν
τους ποιητάς 

Ποιήματα για τον Λόρκα στο ιστολόγιο "Ποίημα για σένα".