Γιώργος Ιωάννου - αφιέρωμα (1)

Ο Γιώργος Ιωάννου γεννιέται στις 20 Νοεμβρίου του 1927 στη Θεσσαλονίκη από γονείς πρόσφυγες.

"Ο πατέρας μου είναι από τη Ραιδεστό της Προποντίδας και η μητέρα μου από την Κεσσάνη, μια κωμόπολη της Ανατολικής Θράκης. Ο μεν πατέρας μου ήταν αστικής καταγωγής, αλλά η οικογένεια της μητέρας μου ήτανε αγρότες, ο παππούς μου ήτανε τσέλιγκας...
Πρέπει να σας πω ότι οι Θράκες αφομοιώθηκαν πάρα πολύ εύκολα μέσα στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδος. Πρώτα-πρώτα μιλούσαν πολύ ωραία ελληνικά και, ξέρετε, όταν δεν σε διαχωρίζει η γλώσσα, ώστε να ζεις μέσα σ` ένα γκέττο, εύκολα αφομοιώνεσαι. Νομίζω λοιπόν ότι πάρα πολύ έχει συντελέσει σ` αυτή τη γλώσσα, στην οποία γράφω, το ότι έμαθα τη γλώσσα από ανθρώπους, οι οποίοι πέρα από τις φυσικές πνευματικές τους ικανότητες, είχανε και ακριβολογία και πλούτο λεκτικό και πολύ ωραία και καθαρή προφορά. Με λίγα λόγια, είχα από μικρό παιδί ένα εισόδημα".

Συνέντευξη στο περιοδικό Διαβάζω, αφιέρωμα, τχ.  9, 1977

Πηγή: Α. Δρουκόπουλος, Γιώργος Ιωάννου, εκδ. ΕΙΡΜΟΣ

Το χρονικό της οικογένειάς του το έχει καταγράψει στο πεζογράφημά του "Η μόνη κληρονομιά" που ανήκει στην ομώνυμη συλλογή του.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του κατοικεί με την οικογένειά του στις Σαράντα Εκκλησιές. Εντυπωσιάζεται από τη ζωή στα προπολεμικά τουρκόσπιτα των προσφύγων με τους "μυριάδες των ανθρώπων που είχαν στριμωχτεί μέσα".  Ατέλειωτες ώρες συγκατοίκησης και διηγήσεων.
Οι πρόσφυγες είναι η πιο συχνά αναφερόμενη ομάδα μέσα στα πεζογραφήματά του. Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν τα πεζογραφήματα:

• "Μες στους προσφυγικούς συνοικισμούς"
• "Παναγία η Ρευματοκρατόρισσα"
• "Ψηλά στο Εσκί Ντελίκ"
• "Η παρέλαση των προσφύγων"
• "Η πρωτεύουσα των προσφύγων"
• "Θεσσαλονικέων ύπνος και ξύπνος..." και
• "Λαϊκές αφηγήσεις για την προσφυγιά".

Πρόσφυγες με παιδιά περιμένοντας την εγκατάστασή τους

Στο σχολείο δεν έμαθα τίποτα για τους πρόσφυγες. Ούτε στο Πανεπιστήμιο. [...] Ούτε λέξη για το διωγμό και την προσφυγική εμπειρία. Πώς να ξέρω ότι οι πρόσφυγες ήταν δίπλα μου; ότι η Θεσσαλονίκη, εκτός από ελληνιστική και βυζαντινή πόλη και μεγάλο βαλκανικό και μεσογειακό λιμάνι ήταν, επίσης, και η «μητέρα των προσφύγων», όπως την ονόμασε ο αλησμόνητος Γιώργος Ιωάννου;…»

Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος, Περ. Νέα Πορεία, Ιούνιος 1988

Ο Ιωάννου απέκτησε πολύτιμες εμπειρίες στους προσφυγικούς συνοικισμούς. Για πολλά από τα πρόσωπα της γειτονιάς μιλάει με συγκίνηση και θαυμασμό και, πάντως, για όλους γράφει με κέφι. Γείτονες της οικογένειάς του ήταν και μερικές οικογένειες Εβραίων. Το δράμα των Εβραίων τον συγκίνησε ιδιαίτερα. "Η πρώτη ποιητική συλλογή του πήρε τον τίτλο Ηλιοτρόπια από το σήμα που ήταν υποχρεωμένοι από τους Γερμανούς να φέρουν επάνω τους οι Εβραίοι, το κίτρινο άστρο".

(Δρουκόπουλος Άρης, Γιώργος Ιωάννου: ένας οδηγός για την ανάγνωση του έργου του, εκδόσεις ΕΙΡΜΟΣ, Αθήνα 1992).

Eπιδίδονται οι Eβραίοι της Θεσσαλονίκης εις το εμπόριον. Δεν είναι όμως ολίγοι και οι βιομήχανοι. Aπό τούτους ας γίνη μνεία ενταύθα των αδελφών Aλλατίνη. Eίναι ιδιοκτήται μεγάλου αλευρομύλου, όπου εργάζονται και τετρακόσιοι ομογενείς εργάται και ανώτεροι ακόμη υπάλληλοι.

 Πηγή: Ψηφιακή έκδοση Θεσσαλονίκη 1900-1930

 Για τους συμμαθητές του δεν έτρεφε καμία συμπάθεια. Φαίνεται ότι τον τυράννησαν με την κοροϊδευτική συμπεριφορά τους μέχρι απελπισίας. Η φυσιογνωμία του, ο τρόπος που μιλούσε, το παλιό του επίθετο, "όλα τους φαίνονταν περίεργα επάνω μου και δεν έλεγαν να με συνηθίσουν".

Η Θεσσαλονίκη στο έργο του Γ. Ιωάννου 

Πηγή: Α. Δρουκόπουλος, Γιώργος Ιωάννου, εκδ. ΕΙΡΜΟΣ

 "Σπάνια συναντάει κανείς την αφοσίωση ενός συγγραφέα σ` ένα τόπο, σαν αυτή που εκδηλώνει ο Ιωάννου για τη Θεσσαλονίκη. [...] Ειδικά για την πεζογραφία του Ιωάννου πιστεύω, ότι ανεξάρτητα από οποιουσδήποτε συναισθηματικούς λόγους, που ασφαλώς θα υπάρχουν (εκεί έχει περάσει το μέγιστον μέρος της ζωής του), η σημασία της πηγαίνει πολύ πιο πέρα. Η πεζογραφία αυτή προβάλλει, είτε το θέλει είτε δεν το θέλει ο ίδιος, -αυτό, στο βάθος, ποτέ δεν μας ενδιαφέρει-, την παρουσία, τη δράση και την αδράνεια, την ιστορική κίνηση και ακινησία, κατά τις περιστάσεις, του συγκεντρωμένου στη μεγάλη αυτή πόλη, σε επιβλητικόν όγκο, προλεταριάτου και υποπρολεταριάτου. Η εργατιά και οι άνεργοι, η προσφυγιά, το αλλοεθνές στοιχείο, όλα ανάκατα και με τη δυναμική τάση κάπως, κάποτε να ταχτοποιηθούν και να διαφοροποιηθούν  σε αντιπαράθεση με τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, μια διαδικασία που αποκρυσταλώθηκε και στην ανεπανάληπτη ίσως, γι` αυτούς ακριβώς τους λόγους, αρχιτεκτονική της Θεσσαλονίκης...".
(Μ. Γ. Μερακλής, Προσεγγίσεις στην ελληνική πεζογραφία (ο αστικός χώρος),  εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1986).