το ιστολόγιο της Στάμου Ευαγγελίας, φιλολόγου, επιμορφώτριας ΤΠΕ
Photo Album: Άγγελου Καλογερίδη

Δευτέρα 4 Ιανουαρίου 2010

Πανελλαδική έρευνα για το μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο

Η έρευνα έγινε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Άρχισε το 2004 με την αποστολή και συγκέντρωση ερωτηματολογίων σε σχολεία όλης της χώρας και έληξε το 2006. Η αποκωδικοποίηση και ερμηνεία των δεδομένων ολοκληρώθηκε εντός του 2008. Ο σχεδιασμός έγινε από την κ. Χριστίνα Αργυροπούλου, σύμβουλο του Π.Ι. σε συνεργασία με την κ. Αγάθη Γεωργιάδου, Δρ. Φιλολογίας και νυν σχολική σύμβουλο. Με τη συγκεκριμένη έρευνα διερευνώνται οι απόψεις των μαθητών και εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο με στόχο να αναβαθμιστεί η ελκυστικότητα και αποτελεσματικότητα του μαθήματος.

Όπως προκύπτει από την αναλυτική παρουσίαση των δεδομένων και τη συγκριτική θεώρηση των εκτιμήσεων μαθητών και εκπαιδευτικών:
  • Οι φιλόλογοι διατηρούν καλή σχέση με τη Λογοτεχνία σε ποσοστό 89% ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους μαθητές ανέρχεται μόλις στο 25%. Σαφής είναι η προτίμηση των φιλολόγων για την πεζογραφία σε ποσοστό μάλιστα διπλάσιου εκείνου για την ποίηση. ννννννννννννννννννννννννννννννννννννννννννννννΗ ποίηση βρίσκεται χαμηλά και στις προτιμήσεις των μαθητών και επιλέγεται κυρίως από κορίτσια.

  • Όπως προκύπτει και από τα αποτελέσματα άλλων ερευνών, τα παιδιά διαβάζουν λογοτεχνία έχοντας κάποια κίνητρα. Η πρωτοβουλία φιλολόγων για προώθηση της μελέτης ολόκληρων λογοτεχνικών έργων και της παρουσίασής τους στην τάξη φαίνεται ότι βρίσκει θετική ανταπόκριση στους μαθητές (69%). νμμμμμμμμμνννννννννννννννΣτο πλαίσιο αυτό φαίνεται να είναι πρόσφορη η θεσμοθέτηση της μελέτης ολόκληρων λογοτεχνικών κειμένων ενισχύοντας έτσι τη φιλαναγνωσία των μαθητών και την εξοικείωση με τη λογοτεχνικότητα.
  • Κατά την επεξεργασία των κειμένων οι φιλόλογοι επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στην ιστορία (44%) και λιγότερο στη δομή και τη μορφή τους (28%). Το περιεχόμενο του όρου ιστορία περισσότερο αναφέρεται στην υπόθεση-περιεχόμενο του κειμένου. Η τάση αυτή αντιτίθεται στη Διδακτική του μαθήματος η οποία επιβάλλει την ισότιμη ενασχόληση με τη μορφή, τη δομή και το περιεχόμενο των κειμένων.
  • Η παροχή εξωκειμενικών πληροφοριών διευκολύνει την ερμηνευτική προσέγγιση των κειμένων. Ειδικότερα, αξιοποιείται το εισαγωγικό σημείωμα (ποσοστό πάνω από 87%), ενώ το κείμενο εντάσσεται στην εποχή του και στο γενικότερο έργο του συγγραφέα (ποσοστό πάνω από 82%). Εκπαιδευτικοί και μαθητές θεωρούν ότι το σύντομο βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα, που υπάρχει στο τέλος του κειμένου, θα πρέπει να περιέχει πληροφορίες και για τα χαρακτηριστικά της γραφής του.
  • Οι φιλόλογοι εφαρμόζουν εναλλακτικές μορφές μάθησης σε ποσοστό που υπερβαίνει το 50%, επιδιώκοντας έτσι την αποφυγή της τυποποίησης και την κινητοποίηση των μαθητών. Ωστόσο, δεν προσδιορίζεται το είδος (π.χ. ανακαλυπτική, ομαδοσυνεργατική) και ο βαθμός αποδοχής τους από τους μαθητές. Το περιεχόμενο άλλωστε της βασικής κατάρτισης και επιμόρφωσης των φιλολόγων, όπως και το διδακτικό πλαίσιο του μαθήματος δεν είναι σίγουρο πως ευνοούν την πολλαπλή μεθόδευση της διδασκαλίας. Θα πρέπει να γίνει εστιασμένη έρευνα και θα ήταν ενδιαφέρον να διερευνηθεί το προφίλ των φιλολόγων που δεν ακολουθούν τις διδακτικές ρουτίνες.
  • Οι μαθητές, σε ποσοστό 64%, συμμετέχουν ενεργά στη διδακτική - μαθησιακή ννννννμμμμδιαδικασία. Οι ίδιοι, ωστόσο, δε φαίνεται να συνδέουν την κινητοποίησή τους με τα νέα σχολικά εγχειρίδια της Λογοτεχνίας.
  • Οι φιλόλογοι (87%) και μαθητές (69%) υπερθεματίζουν την αξιοποίηση μιας Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ως βιβλίου αναφοράς. Η θετική αυτή στάση πρέπει να ενθαρρυνθεί όχι απλώς με την εισαγωγή του εγχειριδίου αλλά και με την υπόδειξη τρόπων αξιοποίησής του που θα καθορίσουν και το βαθμό της συμβολής του στην αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας.
  • Οι μαθητές, στο συντριπτικό ποσοστό του 80%, εκφράζουν έντονη επιθυμία για ανθολόγηση περισσότερων κειμένων Εφηβικής και Νεανικής Λογοτεχνίας. Η επιθυμία των μαθητών είναι επιβεβλημένο να λαμβάνεται υπόψη στη φάση του διδακτικού σχεδιασμού.
  • Φιλόλογοι και μαθητές επιθυμούν την ανθολόγηση περισσότερων πεζών κειμένων. Οι μαθητές πριμοδοτούν την ενσωμάτωση περισσότερων θεατρικών κειμένων (34%) εκεί που οι φιλόλογοι προκρίνουν την πεζογραφία (48%). Αυξημένη είναι και η προτίμηση της ξένης Λογοτεχνίας στους μαθητές (18%), η οποία όμως δεν ενθαρρύνεται από τα Αναλυτικά Προγράμματα και δεν αντικατοπτρίζεται στα διδακτικά εγχειρίδια.
  • Έντονα υποστηρίζεται και από τους δύο πόλους της εκπαιδευτικής διαδικασίας η δημιουργία λογοτεχνικού εργαστηρίου και η αξιοποίησή του κατά τη διδασκαλία του μαθήματος καθώς και η αξιοποίηση της μελοποιημένης ποίησης.
  • Φιλόλογοι και μαθητές καταφάσκουν στη ενσωμάτωση των Νέων Τεχνολογιών στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας με απόλυτη μάλιστα ταύτιση στα ποσοστά των θετικών ανταποκρίσεων. Η περιορισμένη ενσωμάτωση, επομένως, των Νέων Τεχνολογιών στη διδακτική πράξη ερμηνεύεται από την ελλιπή κατάρτιση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και από την ποιότητα των εκπαιδευτικών λογισμικών που δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της διδασκαλίας και στις αρχές της σύγχρονης Διδακτικής. Κρίνεται απαραίτητη η παραγωγή κατάλληλων εκπαιδευτικών λογισμικών αλλά και ο εμπλουτισμός των οικείων ιστοσελίδων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και άλλων εκπαιδευτικών φορέων και οργανισμών με υλικό έγκυρο και αξιοποιήσιμο κατά τη διδασκαλία του μαθήματος.
Στο τέλος της έρευνας, διατυπώνονται προτάσεις για την ανάληψη μιας σειράς πρωτοβουλιών που συνδέονται με την ενίσχυση της εξοικείωσης των μαθητών με τη λογοτεχνικότητα και την εδραίωση μιας δια βίου ενασχόλησης με την ανάγνωση και την απόλαυση λογοτεχνικών έργων.

Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Προϋποθέτει παιδεία, ευαισθησία και ανάλογη κατάρτιση και επιμόρφωση. Ενημέρωση για την Ιστορία και τις Θεωρίες της Λογοτεχνίας, για την αφηγηματολογία που αποτελεί τη γραμματική και το συντακτικό των λογοτεχνικών κειμένων, για την ειδική διδακτική του μαθήματος κ.ά., προϋποθέσεις που εκκρεμούν εδώ και δεκαετίες.

Η απόλαυση της Λογοτεχνίας είναι μια προσωπική υπόθεση η οποία χρειάζεται κατάλληλη σχολική παρέμβαση, ώστε ο μικρός μαθητής, αργότερα έφηβος και ενήλικας αναγνώστης, να εμπλακεί διά βίου στο ταξίδι της λογοτεχνικής ανάγνωσης... Η Λογοτεχνία, όσο τη διερευνάς, τόσο σου αποκάλυπτεται. Μοιάζει με τη λέξη στην οποία αναφέρεται ο Ν. Καζαντζάκης στο έργο του Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται. "Η κάθε λέξη στην αρχή του φάνταζε (του Μανολιού) σαν ένα πετραμύγδαλο κι έπρεπε να το σπάσει για να βρει και να γευτεί το γλυκύτατο καρπό. Μα σιγά σιγά, με τον καιρό, με την αγάπη, οι λέξεις μαλάκωναν, αλάφρωναν, άνοιγαν μόνες τους κάτω από τη ζεστή του αναπνοή".

2 σχόλια:

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Πάαρα πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση -έρευνα. Αρκετά βιαστικά διάβασα τα όσα ανάρτησες ( θα έρθει κι η ώρα της μελέτης) και πολύ ευχαριστούμε για τη δυνατότητα να μελετήσουμε όλη την έρευνα.
Πολλές διαπιστώσεις, βέβαια, απλώς επιβεβαιώνουν πράγματα που λέμε και ξαναλέμε, ενώ άλλες ουσιαστικά μάς προτρέπουν σε πράξη (παράδειγμα:όταν ένα τόσο μεγάλο ποσοστό παιδιών δηλώνει την προτίμησή του σε θεατρικά κείμενα, τι περιμένουμε;).
Σε εποχές μάλιστα που η ανάγνωση και η ποιότητά της, η ποιότητα των κειμένων που διαβάζονται, εγείρουν τόσες συζητήσεις, τα στοιχεία μιας τέτοιας έρευνας δεν μπορεί παρά να προσφέρουν ασφαλή αρωγή στον προβληματισμό.
Ή μήπως τα περισσότερα θα καταλήγουν στο μεράκι και την καλλιέργεια του εκπαιδευτικού;Αχ..

Ε. Στάμου είπε...

Δημοσιεύτηκε στο esos η έρευνα Διονύση, από `κει την κατέβασα κι εγώ.
Η αυξημένη προτίμηση των μαθητών στα θεατρικά κείμενα αλλά και στην ξένη λογοτεχνία (κι έμενα μου έκανε εντύπωση) ερμηνεύεται, κατά τη γνώμη τους, "ως επιθυμία υπέρβασης των συνηθισμένων επιλογών και τροφοδότησης του μαθήματος με είδη και δραστηριότητες που δεν ευνοούνται από την τρέχουσα πρακτική".

Ένας Ολλανδός ανθρωπολόγος είχε κάνει έρευνες σε 53 χώρες (μεταξύ 1978 και 1983), προσπαθώντας να προσδιορίσει τις ομοιότητες και διαφορές στις κουλτούρες των λαών τους. Ένας από τους δείκτες του ήταν και αυτός της "αποφυγής αβεβαιότητας". Σε κουλτούρες με υψηλό δείκτη "αποφυγής αβεβαιότητας" οτιδήποτε είναι διαφορετικό μπορεί να θεωρηθεί ως απειλή και οτιδήποτε μη συμβατικό συχνά εξισώνεται ως επικίνδυνο.
Η Ελλάδα βρέθηκε στην πρώτη θέση, όσον αφορά το συγκεκριμένο δείκτη.

Γιατί σου τα γράφω αυτά. Πρώτον γιατί μου έκαναν εντύπωση και δεύτερον γιατί διαπιστώνω ότι αν υπήρχε και δείκτης "αποφυγής βεβαιότητας" πάλι πρώτοι θα βρισκόμαστε. Τι άλλο να πω όταν διαπιστώνουμε μετά βεβαιότητας το σημαντικό ρόλο του σχολείου στην καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας των μαθητών κι ακόμα δεν έχει θεσμοθετηθεί η διδασκαλία ολόκληρων λογοτεχνικών έργων. Εμπλουτισμός σχολικών βιβλιοθηκών, εισαγωγή των νέων τεχνολογιών, δημιουργία λογοτεχνικών εργαστηρίων, εξάσκηση στη δημιουργική γραφή, ενεργητική μάθηση κλπ., πότε πια θα γίνουν πράξη όλα αυτά; Ποιος ο κίνδυνος; Αχ και βαχ, να λες.