Φερνάντο Πεσσόα (13 Ιουνίου 1888 - 30 Νοεμβρίου 1935)

Το καπέλο του ποιητή Φερνάντο Πεσσόα
Πηγή εικόνας

Είμαι εύκολος στον ορισμό μου.
Έζησα σαν καταραμένος.
Αγάπησα τα πράγματα χωρίς καμία συναισθηματικότητα.
Ποτέ δεν είχα επιθυμία που δεν μπόρεσα να πραγματοποιήσω, γιατί δεν τυφλώθηκα ποτέ.
Ακόμη και το ακούω ήταν πάντα για μένα συνοδευτικό του βλέπω.
Κατάλαβα ότι τα πράγματα είναι πραγματικά και διαφορετικά όλα μεταξύ τους.
Το κατάλαβα με τα μάτια, ποτέ με τη σκέψη.
Αν το καταλάβαινα με τη σκέψη θα ήταν σαν να τα ’βρισκα όλα ίδια.
Μια μέρα με τύλιξε ο ύπνος σαν οποιοδήποτε παιδί.
Έκλεισα τα μάτια και κοιμήθηκα.
Πέραν αυτού, είμαι ο μοναδικός ποιητής της Φύσης.

[Άλβαρο Ντε Κάμπος]

Ο Φερνάντο Αντόνιο Νογκέιρα Πεσσόα γεννήθηκε στη Λισαβόνα στις 13 Ιουνίου 1888 και πέθανε στις 30 Νοεμβρίου 1935. Την παραμονή του θανάτου του, σημειώνει από την κλίνη του νοσοκομείου: "I Know not what tomorrow will bring". Αυτό που το μέλλον έφερε αναμφισβήτητα είναι η καταξίωση του ως ενός από τους σημαντικότερους ποιητές του εικοστού αιώνα. Ο Πεσσόα είναι ταυτόχρονα ποιητής και μύθος ποιητικός. Έζησε τη ζωή του στα όρια της ανυπαρξίας, δημοσίευσε ελάχιστο μέρος του τεράστιου έργου του, ενός έργου ανολοκλήρωτου και πολλαπλού, το οποίο κληροδότησε στις μέλλουσες γενιές κλεισμένο στο περίφημο μπαούλο, εξασφαλίζοντας έτσι την υστεροφημία του. (Πηγή: biblionet).

Οι Ετερώνυμοι

Άλβαρο ντε Κάμπος, Αλμπέρτο Καέιρο, Ρικάρντο Ρέις, Μπερνάρντο Σοάρες, Φερνάντο Πεσσόα.

"Η γένεση των ετερωνύμων μου οφείλεται στο έντονο στοιχείο υστερίας που με χαρακτηρίζει. [...] η πνευματική γένεση των ετερωνύμων μου οφείλεται στη φυσική και διαρκή μου τάση προς την αποπροσωποποίηση και την προσποίηση. Αυτά τα φαινόμενα -ευτυχώς για μένα και για τους άλλους- λαμβάνουν χώρα στη σφαίρα του πνεύματος, δηλαδή δεν εκδηλώνονται στην πρακτική πλευρά της ζωής μου, προς τα έξω, και στην επαφή μου με τους άλλους. Εκρήγνυνται μέσα μου και τα ζω μόνος με τον εαυτό μου". [Φερνάντο Πεσσόα]

Πολλαπλασιάστηκα, για να με νιώσω,
για να με νιώσω, χρειάστηκε να νιώσω τα πάντα,
ξεχείλισα, χύθηκα έξω από μένα,
γυμνώθηκα, παραδόθηκα
και σε κάθε γωνιά της ψυχής μου υπάρχει ένας βωμός σε διαφορετικό θεό.

[Άλβαρο Ντε Κάμπος]

Η «ξανακερδισμένη» ενότητα

"Η εκουσίως κατακερματισμένη αυτή δημιουργία, οι δημιουργοί με τις διαφορετικές αισθητήριες κεραίες και, κατά συνέπεια, προσεγγίσεις του κόσμου, με τη διαφορετική φιλοσοφία και αισθητική, είναι παραπόταμοι που πηγάζουν από την ίδια εσωτερική λίμνη της συνείδησης, την οποία στη συνέχεια αποποιούνται, κυλώντας σε διαφορετικές κοίτες, για να εκβάλλουν στον μεγάλο ωκεανό του μυστηρίου της ανθρώπινης ύπαρξης. Στην πορεία τους προσπάθησαν να κατανοήσουν, να ορίσουν, να απαντήσουν στα ίδια θεμελιώδη ερωτήματα: τι είναι ζωή, θάνατος, άνθρωπος, Θεός, Σύμπαν, σύμβολο, ψυχή, τέχνη, αισθάνομαι, έρωτας, με τρόπους διαφορετικούς, με όλα τα μέσα που διαθέτουν η ανθρώπινη συνείδηση και γνώση. Η προγραμματική διακήρυξη της πολλαπλής ενότητας γίνεται διά στόματος του Άλβαρο ντε Κάμπος:

Όσο πιο πολύ αισθανθώ, όσο πιο πολύ αισθανθώ σαν
διαφορετικά πρόσωπα
όσο πιο πολλές προσωπικότητες αποκτήσω,
όσο πιο έντονα, πιο στριγκά τις αποκτήσω,
όσο πιο ταυτόχρονα αισθανθώ μ΄ όλες αυτές,
όσο πιο ομοιότροπα διαφορετικός, ανομοιότυπα
προσεκτικός,
υπάρξω, αισθανθώ, ζήσω, είμαι,
τόσο πιο πολύ θ΄ αποκτήσω τη συνολική ύπαρξη του
σύμπαντος,
τόσο πιο πλήρης θα ΄μαι σ΄ ολόκληρη την έκταση του
διαστήματος,
τόσο πιο όμοιος με τον Θεό, όποιος και να ΄ναι,
γιατί , όποιος και να `ναι, ασφαλώς είναι το Άπαν,
κι έξω απ` Αυτόν έχει μόνο Αυτόν, και το Άπαν γι` Αυτόν είναι λίγο."

Μετάφραση: Μαρία Παπαδήμα
 

Από το βιβλίο: ΠεσσόΑ-Ω, ανθολόγηση, επιμέλεια: Μαρία Παπαδήμα, Εξάντας, 2008

Οι "Θεατρίνοι" του Σεφέρη και του Τσαρούχη

Γιάννης Τσαρούχης, Θεατρίνοι 
(από το Ημερολόγιο Καταστρώματος Β', 1945)

η εικόνα προέρχεται από τη μονογραφία
Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989) ζωγραφική, 
Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη, Αθήνα 1990

"Τον Αύγουστο του 1943 ο Γιώργος Σεφέρης έγραψε το ποίημα Θεατρίνοι στη Μέση Ανατολή, εμπνευσμένος από την καλλιτεχνική δράση του Συγκροτή­ματος Ψυχαγωγίας των Ελληνικών Δυνάμεων Μέσης Ανατολής (Σ.Ψ.Ε.Δ.) στο Κάιρο. Με αφορμή το ποίημα, ο Γιάννης Τσαρούχης φιλοτέχνησε ομώνυμο πίνακα, τον οποίο δώρισε το 1950 στους φίλους και συνεργάτες του Αδαμάντιο και Μαίρη Λεμού, χωρίς κανείς από τους τρεις να γνωρίζει πως οι τελευταίοι ήταν δύο από τους «θεατρίνους» του Σεφέρη".  

Ὁ Ἀδαμάντιος Λεμός καί ἡ σύζυγός του Μαίρη Ἀδαμαντίου Λεμοῦ-Γιατρά, ἠθοποιοί, ὑπηρέτησαν συνεχῶς ὑπό τήν ἰδιότητα ταύτην (βασικά στελέχη) εἰς τό ἐν Καΐρω συσταθέν Συγκρότημα Ψυχαγωγίας τῶν Ἑλληνικῶν Δυνάμεων Μέσης Ἀνατολῆς καί ὑπαχθέν εἰς τήν Διεύθυνσιν Τύπου καί Πληροφοριῶν καί ἠργάσθησαν δίδοντες παραστάσεις πρός ψυχαγωγίαν τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ Μέσης Ἀνατολῆς ἐν Αἰγύπτῳ, Συρία καί Παλαιστίνη κατά τά ἔτη 1943 και 1944._

Ἐν Ἀθήναις 10/9/1944
Γ. Στ. Σεφεριάδης
Πρέσβυς 

 Πηγή: Τα "Νέα του Ε.Λ.Ι.Α.", τχ. 61, σελ. 23 

Θεατρίνοι, Μ.Α.

Στήνουμε θέατρα και τα χαλνούμε
όπου σταθούμε κι όπου βρεθούμε
στήνουμε θέατρα και σκηνικά,
όμως η μοίρα μας πάντα νικά

και τα σαρώνει και μας σαρώνει
και τους θεατρίνους και το θεατρώνη
υποβολέα και μουσικούς
στους πέντε ανέμους τους βιαστικούς.

Σάρκες, λινάτσες, ξύλα, φτιασίδια,
ρίμες, αισθήματα, πέπλα, στολίδια,
μάσκες, λιογέρματα, γόοι και κραυγές
κι επιφωνήματα και χαραυγές

ριγμένα ανάκατα μαζί μ’ εμάς
(πες μου πού πάμε; πες μου πού πας;)
πάνω απ’ το δέρμα μας γυμνά τα νεύρα
σαν τις λουρίδες ονάγρου ή ζέβρα

γυμνά κι ανάερα, στεγνά στην κάψα
(πότε μας γέννησαν; πότε μας θάψαν;)
και τεντωμένα σαν τις χορδές
μιας λύρας που ολοένα βουίζει. Δες

και την καρδιά μας· ένα σφουγγάρι,
στο δρόμο σέρνεται και στο παζάρι
πίνοντας το αίμα και τη χολή
και του τετράρχη και του ληστή.

Μέση Ανατολή, Αύγουστος 1943

Το ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή του Γ. Σεφέρη Ημερολόγιο Καταστρώματος Β'. 

"Το Θεατρίνοι, Μ.Α., με χωροχρονική ένδειξη Μέση Ανατολή, Αύγουστος `43, που εφιστά την προσοχή του αναγνώστη στην τότε κατάσταση στη Μέση Ανατολή γενικά και όχι συγκεκριμένα στο Κάιρο, έχει την ασυνήθιστη ιδιότητα ότι είναι έμμετρο και ομοιοκατάληκτο. Το θέμα του είναι η πλήρης και αναπόφευκτη αποτυχία των ενεργειών της ελληνικής κυβέρνησης και των στρατιωτικών και πολιτικών υπηρεσιών. Οι πολιτικοί παρουσιάζονται ως μέλη ενός θεατρικού θιάσου". 

Πήτερ Μάκριτζ, Εκμαγεία της ποίησης: Σολωμός Καβάφης Σεφέρης, σελ. 350

Το Βαλς του Ορφέα!

Ήρωες που "κάτω απ’ το χώμα μες στα σταυρωμένα χέρια τους κρατάνε τις καμπάνας το σχοινί"

Μεγάλη χαρά και τιμή για το Λύκειο Πεδινής υπήρξε η παρουσία σήμερα του κ. Κώστα Γιαλίνη, προσκεκλημένου μας, για να πλαισιώσει τη σχολική γιορτή του Πολυτεχνείου και του κ. Γιάννη Μότσιου, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Τους ευχαριστούμε θερμά και τους δύο.

Ο κ. Γιαλίνης μας διάβασε μια ευαγγελική περικοπή, το μύθο του Αισώπου "Ξυλευόμενος και Ερμής" απήγγειλε από μνήμης το ποίημα του Κώστα Βάρναλη "Ο «καλός» λαός" από την ποιητική σύνθεση "Σκλάβοι πολιορκημένοι" και, τέλος, μας τραγούδησε "τραγούδια της αντίστασης του λαού μας που αγαπήθηκαν, χωρίς τον ίσκιο ή την προστασία κάποιας κομματικής, πολιτικής ή άλλης ταυτότητας", όπως ανέφερε.

Ο Κώστας Γιαλίνης κατάγεται από τα Σφακιά της Κρήτης αλλά γεννήθηκε στην Αθήνα και φοίτησε στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Σπούδασε στη Σχολή του Εθνικού θεάτρου κι εργάσθηκε ως εκφωνητής στην Ε.Ρ.Τ. για τριάντα χρόνια. Έγραψε και παρουσίασε πλήθος ραδιοφωνικών εκπομπών και ειδικές τηλεοπτικές σειρές.
Ασχολήθηκε με τη θεατρική γραφή, το δοκίμιο, την ποίηση και τη ζωγραφική. Τιμήθηκε για την εξαιρετική προσφορά του από την Ελληνική Ραδιοφωνία. Η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία τον κάλεσε να ηχογραφήσει το κείμενο και τη «θεολογική» ερμηνεία των Τεσσάρων Ευαγγελίων.
Υποστηρίζει με ποικίλους τρόπους την ανάγκη προστασίας του ήχου της Ελληνικής λαλιάς. Συμμετέχει σε διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις παρουσιάζοντας τα σημαντικά κείμενα της Ελληνικής Γραμματείας. Διδάσκει το μάθημα «Αγωγή του λόγου – Ορθοφωνία» σε σεμινάρια του Υπουργείου Παιδείας.