Λαογραφικός θησαυρός στο "Αμάρτημα της μητρός μου"

Απόσπασμα από το άρθρο του Γιάννη Β. Κωβαίου με τίτλο "Λαογραφικός θησαυρός στην πεζογραφία του Βιζυηνού". Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Τετράδια "Ευθύνης", τ. 29, 1988. Ο τόμος ήταν αφιερωμένος στον Γεώργιο Βιζυηνό, για τα 140 χρόνια από τη γέννησή του.

(Ευχαριστώ θερμά τον κ. Κωβαίο που με μεγάλη προθυμία δέχτηκε να το αναδημοσιεύσω στο ιστολόγιό μου).

"Από το Αμάρτημα της μητρός μου μαθαίνουμε τις λαϊκές αντιλήψεις για την έκβαση μιας αρρώστιας. Αν αυτή δεν υποχωρήσει με τα πρακτικά γιατροσόφια ή δεν επιφέρει το θάνατο, αλλά χρονίσει, τότε αποδίδεται σε υπερφυσικές αιτίες και χαρακτηρίζεται ξωτικό. Ίσως λ.χ. ο άρρωστος να πέρασε νύχτα ποτάμι, την ώρα που οι Νηρηίδες τελούσαν αόρατες τα όργιά τους, ή να δρασκέλισε μαύρο γάτο, που ήταν ο "έξω από `δω" μεταμορφωμένος.
Την ιεροτελεστία επίκλησης της ψυχής ενός πεθαμένου προσφιλούς προσώπου περιγράφει σε άλλο σημείο ο Β. Δίπλα από τον ασθενή τοποθετούν μία ενδυμασία του πεθαμένου και στα δεξιά ένα σκαμνί καλυμμένο με μαύρο ύφασμα, πάνω στο οποίο ακουμπούν ένα δοχείο γεμάτο νερό και δύο αναμμένες λαμπάδες. Η γυναίκα που πρωτοστατεί στο τελετουργικό θυμιάζει τα αντικείμενα αυτά παρακολουθώντας με προσοχή την επιφάνεια του νερού. Αν εκείνη τη στιγμή εμφανισθεί πάνω από το δοχείο μία χρυσαλίδα, που θα ακουμπήσει ελαφρώς στην επιφάνεια του νερού, αυτό σημαίνει ότι πέρασε η ψυχή του νεκρού υπό μορφήν χρυσαλίδας και οι οικείοι του πίνουν από το νερό αυτό επικοινωνώντας έτσι με τον πεθαμένο. Από το ίδιο νερό δίνουν και στον άρρωστο, τον οποίο ή θα γιατρέψει ή θα απαλλάξει από τη ζωή, καθώς η ψυχή του θα συνοδεύσει την ψυχή του νεκρού.
Πολύτιμες πληροφορίες για το εθιμικό της υιοθεσίας μας παρέχει ο Β. στο ίδιο έργο. Η παράδοση του παιδιού από τους φυσικούς γονείς στους θετούς γίνεται σε επίσημη τελετή στην εκκλησία μετά το τέλος της λειτουργίας. Ο θετός γονιός παραλαμβάνει το παιδί από τα χέρια του ιερέα και δίνει δημόσια υπόσχεση ότι θα το αναθρέψει σαν δικό του παιδί. Ακολουθεί πομπή προς το νέο σπίτι του παιδιού με επικεφαλής τον "πρωτόγερο" του χωριού, ο οποίος φτάνοντας στο κατώφλι σηκώνει ψηλά το θετό και ρωτάει τους παρισταμένους αν κανείς τους είναι πιο οικείο πρόσωπο του παιδιού από τους νέους γονείς. Αν δεν ακουστεί απόκριση, οι φυσικοί του γονείς το ασπάζονται για τελευταία φορά και αποσύρονται".

Σημείωση: Οι εικόνες με τα σκίτσα του Γ. Μανουσάκη προέρχονται από τον ίδιο τόμο του περιοδικού.