Γ. Σεφέρη, Σαλαμίνα της Κύπρος

Ένα ακόμη ποίημα που παρουσίασε το Γενικό Λύκειο Πεδινής Ιωαννίνων στο μαθητικό συνέδριο «Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ. ΑΠΟ ΤΗ ΣΜΥΡΝΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ», που έγινε στην Κωνσταντινούπολη, στο Ζωγράφειο Λύκειο, από τις 20 έως τις 23 Μαρτίου 2014, ήταν η Σαλαμίνα της Κύπρος, από την ποιητική συλλογή Ημερολόγιο Καταστρώματος, Γ΄. Η ερμηνευτική προσέγγιση ήταν πολυτροπική. Στηρίχθηκε στην οπτικοποιημένη ανάγνωση, στην έντεχνη απαγγελία, στη μουσική και σε ένα τραγούδι που λειτούργησε ως επίλογος και κλείσιμο της όλης παρουσίασης.

Ο αρχικός τίτλος της συλλογής ήταν ... Κύπρον, οὗ μ’ ἐθέσπισεν ... (=στην Κύπρο, όπου μ` έταξε), α΄ εκδ., Ίκαρος, Αθήνα 1955. Η φράση αυτή είναι παρμένη από την Ελένη του Ευριπίδη. Τη λέει ένας από τους ήρωες της τραγωδίας, ο Τεύκρος, ο αδελφός του Αίαντα, που μετά την άλωση της Τροίας και ύστερα από περιπλανήσεις, ο Απόλλων του όρισε να πάει να εγκατασταθεί στην Κύπρο . «... ἐς γῆν ἐναλίαν Κύπρον, οὗ μ’ ἐθέσπισεν οἰκεῖν Ἀπόλλων». Τη φράση αυτή τη χρησιμοποίησε για λογαριασμό του ο Σεφέρης, θέλοντας να δείξει πως του ήταν σαν από τη μοίρα του γραμμένο να γνωρίσει την Κύπρο και να την αισθανθεί σαν ένα θαύμα. Ο μεταγενέστερος τίτλος Ημερολόγιο Καταστρώματος, Γ΄, είναι ο τίτλος που τελικά επικράτησε. Αναφέρεται για πρώτη φορά στην τρίτη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του Σεφέρη, που κυκλοφόρησε το 1962.

Απαγγέλουν οι μαθητές: Αντωνίου Παρασκευή και Πεζοδρόμος Άγγελος.  

Ακολούθησε ο παρακάτω διάλογος, ως ένας σύντομος ερμηνευτικός σχολιασμός:

• Όμορφο ποίημα! Από τα πιο ωραία και τα πιο άρτια του Σεφέρη. Με ελαστικά κάπως κριτήρια, θα το χαρακτηρίζαμε πολιτικό. Όμως κρατάει τη γνωστή εκφραστική τονικότητα του Σεφέρη: δε φωνάζει, δεν υπάρχουν οι αδέξιοι ρητορισμοί της πολιτικής ποίησης.

• Όμορφοι περιγραφικοί στίχοι στην αρχή. Μας δίνουν, με πολύ λιτό τρόπο, την τοπογραφία της αρχαίας κυπριακής Σαλαμίνας. Είναι η παλιά πόλη του Τεύκρου. Τώρα κοιμάται κάτω από τις προσχώσεις των αιώνων. Η σιωπή των ερειπίων!

• Και ξαφνικά το ποίημα από το άφωνο τοπίο περνάει στη ζώσα ερωτική ευφροσύνη. Πέρασαν τα νεανικά σώματα, που πορεύονται για το ζευγάρωμα του πόθου.

• Σε όλο το υπόλοιπο ποίημα, με εκπλήσσουσα ποιητική δεξιοτεχνία, λειτουργεί ο ευρηματικός παραλληλισμός ανάμεσα στο τότε και το τώρα. Το τότε είναι η αλαζονεία των Περσών και η συντριβή τους στα νερά της ελληνικής Σαλαμίνας. Με το «Νήσος τις έστι» αρχίζει στον Αισχύλο η περιγραφή αυτής της συντριβής.

• Το τώρα είναι η αποικιοκρατική αλαζονεία των Άγγλων, των παλιών συμμάχων στο μεγάλο δεύτερο πόλεμο. Τότε που άνθρωποι και άνθρωποι:

Νιώσανε πάνω τους μαβιά μεγάλα

τα μάτια της ολόκληρης καταστροφής

• Τώρα, όμως, οι παλιοί σύμμαχοι εξακολουθούν, παρά τα κοινά ιδανικά για την ελευθερία, να κρατούν αλυσοδεμένο το νησί της Κύπρου. Όμως η παλιά δικαιοσύνη της ιστορίας θα λειτουργήσει και πάλι. Και τώρα «Έστι τις νήσος». Άλλαξε μόνο το όνομα. Είναι η Κύπρος κι ο ποιητής προφητεύει:

«Δεν αργεί να καρπίσει τ’ αστάχυ,

δε χρειάζεται μακρύ καιρό

το κακό για να σηκώσει κεφάλι,

νήσος τις έστι».