το ιστολόγιο της Στάμου Ευαγγελίας, φιλολόγου, επιμορφώτριας ΤΠΕ
Photo Album: Άγγελου Καλογερίδη

Παρασκευή 25 Φεβρουαρίου 2011

Γιώργος Ιωάννου - αφιέρωμα (1)

Ο Γιώργος Ιωάννου γεννιέται στις 20 Νοεμβρίου του 1927 στη Θεσσαλονίκη από γονείς πρόσφυγες.

"Ο πατέρας μου είναι από τη Ραιδεστό της Προποντίδας και η μητέρα μου από την Κεσσάνη, μια κωμόπολη της Ανατολικής Θράκης. Ο μεν πατέρας μου ήταν αστικής καταγωγής, αλλά η οικογένεια της μητέρας μου ήτανε αγρότες, ο παππούς μου ήτανε τσέλιγκας...
Πρέπει να σας πω ότι οι Θράκες αφομοιώθηκαν πάρα πολύ εύκολα μέσα στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδος. Πρώτα-πρώτα μιλούσαν πολύ ωραία ελληνικά και, ξέρετε, όταν δεν σε διαχωρίζει η γλώσσα, ώστε να ζεις μέσα σ` ένα γκέττο, εύκολα αφομοιώνεσαι. Νομίζω λοιπόν ότι πάρα πολύ έχει συντελέσει σ` αυτή τη γλώσσα, στην οποία γράφω, το ότι έμαθα τη γλώσσα από ανθρώπους, οι οποίοι πέρα από τις φυσικές πνευματικές τους ικανότητες, είχανε και ακριβολογία και πλούτο λεκτικό και πολύ ωραία και καθαρή προφορά. Με λίγα λόγια, είχα από μικρό παιδί ένα εισόδημα"
.
Συνέντευξη στο περιοδικό Διαβάζω, αφιέρωμα, τχ.  9, 1977

Πηγή: Α. Δρουκόπουλος, Γιώργος Ιωάννου, εκδ. ΕΙΡΜΟΣ
Το χρονικό της οικογένειάς του το έχει καταγράψει στο πεζογράφημά του "Η μόνη κληρονομιά" που ανήκει στην ομώνυμη συλλογή του.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής του κατοικεί με την οικογένειά του στις Σαράντα Εκκλησιές. Εντυπωσιάζεται από τη ζωή στα προπολεμικά τουρκόσπιτα των προσφύγων με τους "μυριάδες των ανθρώπων που είχαν στριμωχτεί μέσα".  Ατέλειωτες ώρες συγκατοίκησης και διηγήσεων.
Οι πρόσφυγες είναι η πιο συχνά αναφερόμενη ομάδα μέσα στα πεζογραφήματά του. Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν τα πεζογραφήματα:
  • "Μες στους προσφυγικούς συνοικισμούς"
  • "Παναγία η Ρευματοκρατόρισσα"
  • "Ψηλά στο Εσκί Ντελίκ"
  • "Η παρέλαση των προσφύγων"
  • "Η πρωτεύουσα των προσφύγων"
  • "Θεσσαλονικέων ύπνος και ξύπνος..." και
  • "Λαϊκές αφηγήσεις για την προσφυγιά".
Πρόσφυγες με παιδιά περιμένοντας την εγκατάστασή τους
    Στο σχολείο δεν έμαθα τίποτα για τους πρόσφυγες. Ούτε στο Πανεπιστήμιο. [...] Ούτε λέξη για το διωγμό και την προσφυγική εμπειρία. Πώς να ξέρω ότι οι πρόσφυγες ήταν δίπλα μου; ότι η Θεσσαλονίκη, εκτός από ελληνιστική και βυζαντινή πόλη και μεγάλο βαλκανικό και μεσογειακό λιμάνι ήταν, επίσης, και η «μητέρα των προσφύγων», όπως την ονόμασε ο αλησμόνητος Γιώργος Ιωάννου;…»
    Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος, Περ. Νέα Πορεία, Ιούνιος 1988
    Ο Ιωάννου απέκτησε πολύτιμες εμπειρίες στους προσφυγικούς συνοικισμούς. Για πολλά από τα πρόσωπα της γειτονιάς μιλάει με συγκίνηση και θαυμασμό και, πάντως, για όλους γράφει με κέφι. Γείτονες της οικογένειάς του ήταν και μερικές οικογένειες Εβραίων. Το δράμα των Εβραίων τον συγκίνησε ιδιαίτερα. "Η πρώτη ποιητική συλλογή του πήρε τον τίτλο Ηλιοτρόπια από το σήμα που ήταν υποχρεωμένοι από τους Γερμανούς να φέρουν επάνω τους οι Εβραίοι, το κίτρινο άστρο".
    (Δρουκόπουλος Άρης, Γιώργος Ιωάννου: ένας οδηγός για την ανάγνωση του έργου του, εκδόσεις ΕΙΡΜΟΣ, Αθήνα 1992).
    Eπιδίδονται οι Eβραίοι της Θεσσαλονίκης εις το εμπόριον. Δεν είναι όμως ολίγοι και οι βιομήχανοι. Aπό τούτους ας γίνη μνεία ενταύθα των αδελφών Aλλατίνη. Eίναι ιδιοκτήται μεγάλου αλευρομύλου, όπου εργάζονται και τετρακόσιοι ομογενείς εργάται και ανώτεροι ακόμη υπάλληλοι.
     Για τους συμμαθητές του δεν έτρεφε καμία συμπάθεια. Φαίνεται ότι τον τυράννησαν με την κοροϊδευτική συμπεριφορά τους μέχρι απελπισίας. Η φυσιογνωμία του, ο τρόπος που μιλούσε, το παλιό του επίθετο, "όλα τους φαίνονταν περίεργα επάνω μου και δεν έλεγαν να με συνηθίσουν".

    Η Θεσσαλονίκη στο έργο του Γ. Ιωάννου 

    Πηγή: Α. Δρουκόπουλος, Γιώργος Ιωάννου, εκδ. ΕΙΡΜΟΣ
     "Σπάνια συναντάει κανείς την αφοσίωση ενός συγγραφέα σ` ένα τόπο, σαν αυτή που εκδηλώνει ο Ιωάννου για τη Θεσσαλονίκη. [...] Ειδικά για την πεζογραφία του Ιωάννου πιστεύω, ότι ανεξάρτητα από οποιουσδήποτε συναισθηματικούς λόγους, που ασφαλώς θα υπάρχουν (εκεί έχει περάσει το μέγιστον μέρος της ζωής του), η σημασία της πηγαίνει πολύ πιο πέρα. Η πεζογραφία αυτή προβάλλει, είτε το θέλει είτε δεν το θέλει ο ίδιος, -αυτό, στο βάθος, ποτέ δεν μας ενδιαφέρει-, την παρουσία, τη δράση και την αδράνεια, την ιστορική κίνηση και ακινησία, κατά τις περιστάσεις, του συγκεντρωμένου στη μεγάλη αυτή πόλη, σε επιβλητικόν όγκο, προλεταριάτου και υποπρολεταριάτου. Η εργατιά και οι άνεργοι, η προσφυγιά, το αλλοεθνές στοιχείο, όλα ανάκατα και με τη δυναμική τάση κάπως, κάποτε να ταχτοποιηθούν και να διαφοροποιηθούν  σε αντιπαράθεση με τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, μια διαδικασία που αποκρυσταλώθηκε και στην ανεπανάληπτη ίσως, γι` αυτούς ακριβώς τους λόγους, αρχιτεκτονική της Θεσσαλονίκης...".
    (Μ. Γ. Μερακλής, Προσεγγίσεις στην ελληνική πεζογραφία (ο αστικός χώρος),  εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1986).

    Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 2011

    2011, Έτος Οδυσσέα Ελύτη (100 χρόνια από τη γέννησή του)

    Φέτος, κλείνουν 100 χρόνια από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη και το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, τιμώντας τη μνήμη και το έργο του, κήρυξε το 2011 "Ετος Ελύτη". Ως αρμόδιος εθνικός φορέας, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) ανέλαβε τον σχεδιασμό, την οργάνωση και την υλοποίηση μιας σειράς δράσεων που αναδεικνύουν τη σημασία και την επίδραση της παρουσίας του στη νεοελληνική γραμματεία.
    Όπως αναφέρεται στον διαδικτυακό τόπο του ΕΚΕΒΙ, πέραν των εκδηλώσεων, οι οποίες εντάσσονται στο επίσημο πρόγραμμα για το «Έτος Ελύτη», πραγματοποιούνται και πολλές ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό στο πλαίσιο του εορτασμού για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή. Το ΕΚΕΒΙ θα τις συμπεριλαμβάνει στο «Ημερολόγιο Εκδηλώσεων» για τον Ελύτη που φιλοξενείται στον διαδικτυακό τόπο του (www.ekebi.gr) δημιουργώντας έτσι ένα ενημερωμένο αρχείο των τεκταινόμενων περί του «Έτους» στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

    Αντιστροφή της φυσικής διαδικασίας. Η θάλασσα φέρνει τους ψαράδες. Ο άνθρωπος μπορεί και οφείλει να κατορθώσει το ανέφικτο, όπως είναι η επέμβαση στη φυσική νομοτέλεια.
      Στο έργο του Ελύτη συναντούμε στίχους, "σημασιακά και ποιητικά αυθύπαρκτους, που αποτελούν καθένας ένα αυτόνομο ποιητικό μικροσύμπαν. Ένα μέρος απ` αυτούς τους στίχους -σήματα, αποσπασμένους από το συνθετικό ποίημα Μαρία Νεφέλη, συγκεντρώνει ο ποιητής σε χωριστή συλλογή με τον εύγλωττο τίτλο "Σηματολόγιον".
    (Ε. Καψωμένος, Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης: ερμηνευτικά ζητήματα, επιμέλεια Γιάννης Παππάς, εκδ. Περί Τεχνών, Πάτρα 2005).

    Οι ρήσεις του Οδυσσέα Ελύτη στο Σηματολόγιον κοσμούνται με σήματα-κοσμήματα που σχεδιάστηκαν από τον ίδιο τον ποιητή, το 1974. Η πρώτη έκδοση έγινε το 1977, ένα χρόνο πριν από την κυκλοφορία της Μαρίας Νεφέλης, από τις εκδόσεις "Ερμείας".
    Η σύντροφος του Οδυσσέα Ελύτη, ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, μιλάει για το ρόλο της ποίησης στη ζωή και την αξία του συγκεκριμένου βιβλίου στην εκπομπή ΜΙΝΙΑΤΟΥΡΕΣ ΣΥΝΕΙΚΟΝΕΣ, επεισόδιο 22, στο ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ.

    Μια πρώτη δική μου μικρή βίντεο-κατάθεση στο "Έτος Ελύτη" με στίχους από το Σηματολόγιον κι ένα πολύ μικρό δάνειο από το αρχείο της ΕΡΤ στην αρχή του βίντεο.